MESUDE DEMİR
@mesudedemirr
Kalp ve damar hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Meral Kayıkçıoğlu, göğüs, sırt ya da karın bölgesinde ani, yırtılır gibi bir ağrı varsa zaman kaybetmeden 112’nin aranması ve en yakın kardiyoloji merkezine ulaştırılması gerektiğini söyledi.
Kayıkçıoğlu, “Bu durumda her dakika önemli. Hızlı tanı ve müdahale hayat kurtarır” dedi.
DEM Parti İstanbul Milletvekili ve TBMM Başkan Vekili Sırrı Süreyya Önder’in yaşadığı aort diseksiyonu kalp cerrahisinin karşılaştığı en acil ve müdahale edilmesi gereken sorunu.
Aort çapı 4,5 cm üzerindeyse düzenli takip kurtarıcı
Kalpten çıkan en büyük ana atardamar aort, tüm vücuda temiz kanı taşıyor. Bu damarın iç katmanının yırtılmasıyla birlikte, kan damar duvarının içine doğru ilerler ve iki katman arasında bir yol oluşturur. Bu duruma ‘aort diseksiyonu’ deniyor. Yırtılma ilerleyici olabiliyor ve hayati organlara giden kan akımını kesebiliyor.
Diken’in sorularını yanıtlayan Kayıkçıoğlu riskli bireylerde, özellikle aort çapı büyükse (örneğin 4,5 cm üzerinde) düzenli takibin hayat kurtarıcı olduğunu söyledi: “Ekokardiyografi, bilgisayarlı tomografi (BT anjiyo) ve manyetik rezonans (MR anjiyo) ile aortadaki genişleme kolayca izlenebiliyor. Aort çapı büyük ve yüksek tansiyon hastalarında yılda en az iki kez bu yöntemlerle aortun düzenli görüntülenmesi şart.”
Yıllık çap değişimi hızlıysa koruyucu ameliyat gerekebilir
Aort çapları yaş, cinsiyet, boy ve vücut boyutuna göre değişir. Genişleme saptanan kişi de yıllık çap değişimi hızlı ise koruyucu cerrahiye verebildiklerini belirten Kayıkçıoğlu, şöyle devam etti: “Yani aynı çapa sahip iki kişi diyelim biri ufak tefek bir kadın, değeri iri yarı bir adamsa kadın hastayı erken cerrahiye verebiliriz. Hele ki genetik aort sendromları varsa çok erken yaşta, çok genişlemeden bile aort yırtılabilir. O nedenle aort çap rakamlarına takılmadan düzenli eko takiplerini yaptırmak gerek.”
Normalde aort kapağı üç yaprakçıklı. Ancak doğumsal olarak iki yaprak da sık. Bu bireylerde sık eko takibi gerekiyor. Çünkü yırtılma esas bu bireylerde gelişebiliyor. Ayrıca akrabalarının da ekoyla taranmalı öneriliyor.
Önder’in çocukları ve akrabaları da taranmalı
Örneğin 65 yaş ve üzeri, sigara içmiş veya birinci derece akrabasında abdominal (batın, karın) aort anevrizması görülmüş kadın ve erkeklerde abdominal aort anevrizması açısından batın ultrason taraması öneriliyor.
Aort kökü (kalpten çıktığı yer) veya çıkan aort anevrizması ya da diseksiyonu olan hastalarda, birinci derece akrabaların görüntülemeyle taranması öneriliyor. Kayıkçıoğlu, “Önder’in çocukları ve kardeşleri ekoyla taranmalı” dedi.
Yine kalpten çıktığı yerde yani göğüs boşluğundaki aortada genişleme veya diseksiyon öyküsü olanlarda da genetiğe bakılabilir.
Sırtından kurşunlandığını sanan hasta
Aort yırtılması genellikle aniden başlayan çok şiddetli, yırtılır gibi hissedilen göğüs ya da sırt ağrısıyla kendini gösteriyor. Ağrıya ayrıca ani tansiyon düşmesi, bayılma, nefes darlığı, kol ya da bacaklarda uyuşma veya felç gibi belirtiler de eşlik edebiliyor.
Kayıkçıoğlu bu şikâyetler olduğunda mutlaka acil servise başvurulması ve diseksiyon dışlanması gerektiğini söyledi: “Asistanlığım sırasında sırtından vurulduğunu söyleyerek açılar içince gelen bir polis vardı. Hiçbir silahlı yaralanma izi yoktu. Şiddetli ağrısının sebebi aort diseksiyonuydu. Acil ameliyatla hasta kurtarılabildi.”
Kadınlarda belirtilerin daha belirsiz olması tanıyı geciktiriyor
Aort diseksiyonu sadece erkeklerde görülmüyor. Erkeklerde biraz daha sık olsa da özellikle menopoz sonrası kadınlarda risk artıyor. Kadınlarda belirtiler bazen daha belirsiz olduğundan, tanı gecikebiliyor ve sonuçlar daha ağır olabiliyor.
Aort damarı genişleme eğiliminde olan kadınların doğum sırasında sezaryen olması gerekiyor. Kayıkçıoğlu, “Bunlarda normal doğum yırtılışını arttırabiliyor” dedi.
Öte yandan bazı durumlarda aort genişlemesi ve diseksiyonu genetik geçişli olabilir. Özellikle Marfan ve Loeys-Dietz sendromları gibi bağ dokusu hastalıkları olanlarda ya da ailede ani ölüm öyküsü olanlarda risk artıyor. Ayrıca aort anevrizması (aortun baloncuk yapması) da kalıtsal geçiş gösterebilir.
En büyük risk yüksek tansiyon
Peki kimler risk altında?
Kayıkçıoğlu en önemli riskin yüksek tansiyon olduğunu olduğunu söyledi. Risk grubunda ayrıca, sigara içenler, kolesterolü yüksek olanlar, ailesinde ani kalp ölümü bulunanlar, Marfan sendromu gibi bağ destek dokusu hastalığı, gebelikte yüksek tansiyon yaşayanlar yer alıyor.
Kayıkçıoğlu aortu genişleme eğiliminde olan hastalarda bazı önlemlerin alınmasının önemli olduğunu söyledi ve bunları şöyle sıraladı:
- Düzenli ekokardiyografi ile kalpten çıkan aortun çapı izlenmeli. Riskli sınıra ulaşırsa erkenden ameliyat olmalı.
- Tansiyon mutlaka düşük seviyelerde tutulmalı. Özellikle ani yükselmelere karşı dikkatli olunmalı.
- Kan kolesterolü mümkün olduğunca düşük tutulmalı.
- Ikınmak, ağır kaldırmak yırtabilir.
- Kabız kalınmamalı, aşırı ıkınmaktan kaçınmalı.
- Ağır kaldırmak ya da göğse fazla basınç bindirecek zorlayıcı fiziksel aktivitelerden uzak durulmalı.
- Kan homosistein düzeylerinin de normal sınırlarda olması önemli. Bu değeri yüksek kişilerde aort yırtılması daha sık görülebiliyor.
- Ailede benzer vakalar varsa genetik danışmanlık alınmalı.
- Sigara bırakılmalı, sağlıklı yaşam tarzı benimsenmeli.