Anayasa Mahkemesi (AYM) bazı hizmetlerin, engellilerin erişebilirliğine uygun hale getirilmesi için öngörülen süreyi 2026’ya kadar uzatan kanunun iptaline karar verdi. Engelliler Hakkında Kanun, 2005 yılında çıkmış ancak yürürlüğe girmesi için verilen süre beş kez uzatılmıştı. Son iptal yapılmasaydı, kanun çıktıktan 21 yıl sonra geçerli olacaktı.
5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanunu umuma açık hizmet veren her türlü belediye, kamu kurum ve kuruluşlarıyla toplu taşıma araçlarının engellilerin erişebilirliğine uygun hale getirilmesini zorunlu kılmıştı. Ancak bu yerlerin engellilerin erişebilirliğine uygun hale getirilmesi için geçiş süreci öngörüldü. İlk uzatma 2018’e kadar verildi. Sonra 13 senelik zaman yeterli görülmedi ve iki sene daha süre tanındı. Arkasından iki yıllık süre üç yıla çıkarıldı. Üzerine bir uzatma daha geldi. Bu kez üç yıl dört yıla uzadı. En son uzatmadaysa dört yıl sekiz yıla çıkarıldı. Böylece toplam beş uzatmayla, kanun hükmünün hayata geçmesi için verilen süre 2026’yı buldu.
Farklı illerden engelli haklarıyla ilgili çalışan avukatlar sürenin en son sekiz yıl uzatılması üzerine, itiraz için harekete geçti. Ana muhalefet partisi CHP’li milletvekilleriyle temas kurdu. CHP yetkisini kullanarak AYM’ye iptal için başvurdu. Talebinin gerekçesinde, sürenin uzatılmasının devlete yüklenen engellilerin korunmaları ve toplum hayatına uyumlarını sağlayıcı tedbirlerin alınması yükümlülüğüne aykırı olduğu belirtildi. Ayrıca, sosyal devlet ve eşitlik ilkelerini ihlal ettiği, devletin sağlıklı ve düzenli kentleşmeyi gerçekleştirme yükümlülüğüne aykırı olduğu hatırlatıldı. Uzatmaların yaşam, maddi ve manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi, özel hayata saygı, eğitim ve çalışma haklarını ihlal ettiği belirtilerek kuralın Anayasaya aykırı olduğu kaydedildi.
AYM de kararında, öngörülen sürenin devamlı uzatılmasının engellilerin toplum içinde yer almaları, iş gücüne katılmaları ve bireysel olarak yaşayabilmeleri imkanını olumsuz etkileyeceğini hatırlattı. Süre uzatımının, yükümlülerin bunu yerine getirmeleri konusunda istekli davranmamasına yol açacağı belirtildi. Gerekçede ayrıca, erişebilirliliğin sağlanmasının aşırı külfetli olmayacağı söylendi.
21 yıl ertelenebilecek bir konu değil!
İstanbul Barosu Engelli Hakları Merkezi Sözcüsü Varol, Anayasa Mahkemesi’ne iptal davasının geçen yıl açıldığını belirterek, “Anayasa Mahkemesi iptal kararıyla, ‘artık yeter’ dedi. Bizim açımızdan çok kıymetli bir karar ve kazanım. Aksi halde hüküm, 21 yıl sonra uygulanacaktı. Bu o kadar uzun zaman ertelenebilecek bir konu değil. 21 yıl sonra yürürlüğe giren kanun hiç duymadım. Ütopyamız erişim ayrımcılığının olmadığı bir dünya” dedi.
Aynı merkezin yürütme kurulu üyesi Mustafa Keskin de kanun ilk çıktığında herkesin çok umutlandığını söyledi. Kanunun engelliler için daha iyi bir gelecek vaat ettiğini belirten Keskin, şöyle devam etti: “İptal kararı belki kanunun uygulanması için bir başlangıç olur. Maalesef ülkemizde kanunun varlığı yeterli değil. Uygulanması ayrı bir mesele. Erişemediğimiz hakların anlamı yok. Herkes gibi haklarımızı kullanabilmemiz için erişilebilirliğin sağlanması şart. Örneğin eğitim hakkını kullanabilmemiz için, okullarımız, ulaşım araçlarımız erişebilir olmalı önce.”
