AKP, Çay Kanunu Teklifi’ni TBMM Başkanlığı’na sundu. Teklife göre mevcut ‘çay kanunu’ tamamen yürürlükten kalkacak.
ANKA’nın aktardığına göre teklifte kanunun amaç ve kapsamı, ‘çay tarımı ve yaş çay yaprağı ile kuru çay üretimi ve satışına dair usul, esas ve yükümlülükleri düzenlemek, çay üretimi ve satışıyla ilgili bu kanunda yer alan düzenleyici ve denetleyici kurallara aykırı davrananlar hakkında idari yaptırımları belirlemek’ olarak açıklandı.
Teklifte, işletmelere A, B ve C olarak kategorilere ayrıldı. Çay üretilen arazi, ‘çay bahçesi’ olarak tanımlandı. Üreticilerin ve muhalefetin çay üretimini özel sektöre mahkûm etmekle suçladığı Ulusal Çay Konseyi, yaş çay alım fiyatını belirlemek üzere teklifte yer aldı.
Üreticiler işletme kuracak
Kanun teklifine göre; çay tarım alanları, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından tespit edilecek.
Bu alanlar dışında çay tarımı yapılamayacak. Çay tarım alanlarına giren yerlerde çay bahçesi kuracak olanlar, önceden ruhsatname almak zorunda olacak.
Ruhsatsız yetiştirilen çay bitkileri, giderleri sorumlusuna ait olmak üzere Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından söktürülecek. Çay tarımı, kendi adına düzenlenen çay bahçesi ruhsatnamesine sahip üreticiler tarafından yapılacak.
Çay üreticileri, ilgili sisteme kayıt olmak ve üretime devam ettiği sürece kayıtlarını güncellemek zorunda olacak. Tarım ve Orman Bakanlığı, çay bahçelerini ‘olumsuz etkileyecek’ tarımsal faaliyetlere izin vermeyecek ve gerektiğinde çay tarımını etkileyecek mesafelerde kimyevi gübre ve bitki koruma ürünlerinin kullanımını sınırlayabilecek.
Gerçek veya tüzel kişiler, gerekli izinleri almak şartıyla kuru çay üreten işletme kurabilecek. Bakanlık, işletmelerin şartları taşımadığını tespit etmesi halinde lisansları iptal edecek veya pazarlayabilecekleri miktarda değişiklik yapabilecek.
Yaş çay alımları
Yaş çay alım fiyatı, Ulusal Çay Konseyi tarafından belirlenerek ilan edilecek.
Yaş çay alım fiyatı, arz ve talep durumu ile üretim maliyetleri dikkate alınarak her yıl hasat dönemi başlamadan önce belirlenecek.
O yıla esas alım fiyatın belirlenmemesi halinde, bir önceki yılın alım fiyatı Vergi Usul Kanunu’na göre artırılacak. Yaş çay üreticileri tarafından kuru çay üreten ve işletmelere satılan yaş çay yapraklarının bedeli, yaş çay üreticileri adına açılan banka hesaplarına, kuru çay üreten işletmelerce alım tarihinden itibaren en geç altı ay içinde ödenecek.
Şartlara aykırı olarak üretenler, tespit edilen tarihten itibaren geçerli olmak üzere, pazarlama yılında ve bir sonraki yıl boyunca yaş çay yaprağı satışı yapamayacak ve çay işletmeleri de bu şekilde üretilen yaş çayı alamayacak.
Yaş çay yaprakları, belirlenen çay alım yerlerinde, A veya B lisansına sahip işletmeler tarafından satın alınacak. İşletmeler çay eksperi istihdam etmek zorunda olacak.
Bakanlık çay atıklarının asgari tutarını belirleyecek
Kuru çay üretiminden ortaya çıkan çay çöpü, çay lifi veya çay tasnif tozu gibi atıklardan kuru çay üretilemeyecek. Bunlar, Bakanlık tarafından uygun görülen yetkili tesisler tarafından kullanılabilecek.
Çay işletmeleri de bunları yetkili tesise teslim etmek zorunda olacak. Bakanlık, teslim edilmesi gereken asgari atık tutarını da belirleyecek.
400 bin liraya kadar para cezası
Bakanlık, üretici ve işletmeleri denetleyecek ve gerekli gördüğü her bilgiyi isteyebilecek.
Belirtilen şartlara uymayanlar hakkında idari yaptırımlar, mahallin en büyük idari mülki amiri tarafından uygulanacak. İdari para cezalarına ilişkin tutar, bir dekara bir metrekare cinsinden oranıyla tespit edilecek. İdari para cezalarının verilmesini gerektiren fiilin beş yıl içinde tekrarı halinde verilecek para cezası, bir önceki verilen cezanın iki katı olarak uygulanacak.
Çay bahçesi ruhsatnamesine sahip olmadan çay tarımı yapan, çay tarımına aykırı faaliyette bulunan gerçek ve tüzel kişilere, tarım alanının her bir dönümü için beş bin lira idari para cezası uygulanacak.
Lisanslı çay işletmeciliğine aykırı faaliyette bulunan işletmelere, çay lisanslarında belirtilen çay miktarının satış bedeli tutarında; lisansı olmayan işletmeler için, faaliyetin gerçekleştiği pazarlama yılındaki lisanslı işletmelerin ortalama lisans miktarı esas alınarak idari para cezası uygulanacak. Çay alım yeri ve ekspreslere aykırı olarak çay yaprağı satın alanlara 10 bin lira idari para cezası kesilecek.
Bakanlık izni olmadan çay atıklarını işlediği tespit edilen işletmelere 200 bin lira idari para cezası uygulanacak. Çay atıklarından kuru çay ürünü elde ettiği tespit edilen kişilere 400 bin lira idari para cezası verilecek.
Bu kanun yürürlüğe girmeden önce çay tarım olanı olarak ilan edilen alanların statüsü, ilgili mevzuat hükümleri uyarınca düzenlenen çay bahçesi ruhsatnameleri, kuru çay üreten işletmelerin çalışma izinleri, bu kanun yürürlüğe girdikten sonra da geçerli olacak. Ancak üreticiler üç yıl içinde, işletmeler altı ay içinde gerekli şartları yerine getirecek.