Türkiye’de 1936’da yürürlüğe giren 3008 sayılı İş Kanunu ile çalışma süresi günde 8, haftada 48 saat olarak belirlenmiştir. 1971 tarihli 1457 sayılı İş Yasası’nda bu düzenleme sürdürülmüş; 1983 yılında yapılan değişiklikle haftalık çalışma süresi 45 saate düşürülmüştür. 2003 tarihli, hâlâ yürürlükte olan İş Yasası’na göre de Türkiye’de haftalık çalışma süresi 45 saattir. Bu yasaya göre bir yılda bir işçiye en fazla 270 saat fazla çalışma yaptırılabilir.
Peki gerçekte öyle mi?
DİSK-AR’ın araştırmasına göre yasal çalışma süresi olan 45 saatin üzerinde çalışan işçilerin oranı yüzde 59.3. Üstelik işçilerin yüzde 23.9’u haftada 56 saatin üzerinde çalışıyor. Her 3 işçiden 1’i (yüzde 28.8) haftada 50 saatten fazla çalışıyor.
Bu istatistikler ve araştırmalara, yarı zamanlı çalışanlar da dahil ve yarı zamanlı çalışanlar, ortalama çalışma süresini ve uzun çalışan işçilerin oranını düşürüyor.
İş Kanunu ile getirilen yıllık 270 saatin üzerinde fazla mesai yaptırmanın yaptırımı nedir derseniz, hiçbir şey. Yargıtay, yıllık fazla mesai sınırını aşan işçilere haklı fesih hakkı dahi tanımıyor. Patronlara sadece fazla mesai ücretini ödeme yükümlülüğü getiriyor.
Çalışma saatlerinin düşürülmesi, hem insani hem de ekonomik nedenlerle gereklidir. Fabrikalarla konutların çok daha yakın olduğu, işe geliş-gidişlerde daha az zaman kaybeden işçiler, 100 yıl önce günde 8 saatlik çalışma hakkını kazandı. Bugün İstanbul gibi metropollerde yolda geçen zaman da eklendiğinde işçilere neredeyse uyumak dışında zaman kalmamaktadır.