Dış yardımlara dayalı Afganistan ekonomisinin radikal İslamcı Taliban yönetimiyle derin bir krize girmesi bekleniyor. ABD’nin 20 yıllık varlığının sona ermesinin ardından geçen sadece birkaç haftalık süreçte gıda fiyatlarında sert yükseliş, maaşların ödenmemesi ve nakit yokluğu sorunları baş göstermeye başladı.
Taliban şu anda bankalardan para çekmeyi 200 dolarla sınırladı. Birçok temel üründe iki kata varan fiyat artışı yaşandı.
Taliban, uluslararası toplumla uyumlu çalışma sözü verse de şimdiden birçok dış yardım kesilmiş durumda. Bu durum halihazırda kırılgan Afganistan ekonomisinin önündeki en büyük zorluklarından biri.
Dış yardımlar kesilecek
Dünya Bankası raporuna göre Afganistan bütçesinin dörtte üçü dış yardımlar tarafından finanse ediliyor. Dış yardımların toplamı 22 milyar dolarlık Afganistan ekonomisinin yüzde 40’ına eşdeğer. Dış yardımların Taliban döneminde devam etmeyeceğine kesin gözüyle bakılıyor.
Halihazırda Biden yönetimi Afganistan Merkez Bankası’nın 9,5 milyar dolarlık varlığını dondurdu. Avrupa hükümetleri kalkınma yardımlarını askıya aldığını duyurdu. IMF de ülkenin SDR imkanlarına erişme hakkını iptal etti. Birçok Batılı ülke Taliban yönetimindeki Afganistan’a yaptırım çağrısı yaptı.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarına göre Afganistan ekonomisi önümüzdeki iki yılda yüzde 10 ila 20 arasında küçülecek. Ayrıca kurdaki değer kaybının sürmesi hiperenflasyonuna yol açabilir.
İnsani kriz kapıda
BM Dünya Gıda Programı raporuna göre ise özellikle gıda fiyatlarındaki artış nedeniyle halihazırda 14 milyon insanın yetersiz beslendiğini ülkede derin bir insani kriz yaşanabilir.
Afganistan’ın önümüzdeki dönemde karşılaşacağı bir başka önemli sorun kadro sıkıntısı olacak. Son 20 yılda Afganistan yönetiminde olan yetişmiş kesimin büyük bölümünün ülkeyi terk ettiği tahmin ediliyor.
Taliban şimdiye kadar uyuşturucu ticareti, yasa dışı madencilik ve desteklerle yıllık yaklaşık 1 milyar dolarlık bütçe yönetiyordu. Ancak örgütün elinde ülke ekonomisini yönetecek kadroların bulunmadığı tahmin ediliyor.
