CANAN COŞKUN
canancoskun2@gmail.com
@canancoskun
Diyanet’e tahsis edildikten sonra ‘mescit, yurt, sergi salonu ve katlı otopark’ yapımı için yıkılan tarihi Bomonti Bira Fabrikası’yla ilgili davada dosyaya iki bilirkişi raporu girdi. Raporlarda, Diyanet’e tahsis işlemi ve yıkım izninin mevzuata ve kamu yararına uygun olmadığı belirtildi. Yargı sürecinin devam etmesine karşın fabrika geçen yıl yıkılmıştı.
TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi yıkıma onay veren koruma kurulu kararına ve Diyanet’e tahsisin iptaline ilişkin davalar açmıştı.
‘Sanayi mirası izleriyle ilgili çalışma yok’
Bu kapsamda bilirkişiler iki ayrı rapor hazırladı. Tahsis ve koruma kurulunun yıkım (söküm) iznine ilişkin raporlara göre söz konusu işlemler, korunması gereken Bomonti Bira Fabrikası’nın özgün karakterini korumayarak farklı bir yapı üretilmesine yol açacağı gerekçesiyle mevzuata ve kamu yararına uygun değil.
Raporlardaki diğer tespitler şöyle:
- Dava konusu taşınmaz kent ve çevre kimliğine katkıda bulunan kültür varlığı niteliğindeki yöresel yaşam biçimini yansıtan yapılardandır.
- Mimari mirasın işlevlerini yitiren yapı ve yapı gruplarının korunması ve çağdaş işlevlerle toplum yaşamına kazandırılması tek yapı ölçeğinin üstünde olup bölge gelişimi ile doğrudan ilişkilidir. Bu yapıların çağdaş işlevlerle toplum yaşamına uyarlanarak kent bütününün gelişimi içinde yerlerini almaları gerekmektedir.
- Osmanlı döneminden başlayarak Cumhuriyet dönemine kadar ülkemizde bira üretimi konusunda çok önemli bir marka ve kurum olan Bomonti Bira Fabrikası’na ait olan yapılar, tescilli sanayi mirası ve bira üretimi ile ilgili üretim aşamalarının izlerini bünyesinde barındırmasına rağmen, bu izlerin korunmasıyla ilgili bir çalışma yapılmamıştır.
Ne olmuştu?
1890 yılında İstanbul’un Feriköy Mahallesi’nde kurulan Bomonti Bira Fabrikası ve binaları, 1998 yılında İstanbul 1 No’lu Koruma Kurulu tarafından ‘korunması gereken kültür varlığı’ statüsüne alınarak tescil edilmişti.
İstanbul 2 No’lu Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Hazine Maliyesi’ne ait Bomonti Bira Fabrikası’nın birer parçası olan ‘eski malt binası’, ‘eski silo’, ‘eski arpa temizleme binası’ ve ‘eski kazan dairesi’ taşınmazlarının Diyanet İşleri Başkanlığı’na tahsisine onay vermişti.
Kurul, ayrıca 13 Haziran 2019 tarihinde aldığı kararla, ‘Topçu Kışlası’ projesinin de mimarı olan Halil Onur’un tescilli yapıların bulunduğu alana ilişkin hazırladığı ve içinde mescit, yurt, sergi salonu ve katlı otopark bulunan projeyi de uygun bularak söz konusu taşınmazların söküm ve yıkımına da izin vermişti.
Halil Onur, Taksim Gezi Parkı’na yapılması planlanan ancak kamuoyunda tepkilere neden olan ‘Topçu Kışlası’ projesinin de mimarıydı. Onur, bundan önce de yıkılan Emek Sineması’nın içinde bulunduğu Cercle d’Orient binasıyla ilgili projenin mimarıydı, ancak proje tamamlanmadan müellif mimarlıktan ayrılmıştı.
Bomonti Bira Fabrikası süren davalara rağmen Temmuz 2020’de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ruhsatıyla yıkılarak tarihe karıştı.