Muhaliflerle güvenlik güçleri arasındaki çatışmaların ardınan siyasi dengenin bir günde değiştiği Ukrayna’da, ‘yeni dönem‘in yol haritası da belirginleşmeye başladı.
Timoşenko’nun müttefiki
Milletvekilleri, dün görevden aldıkları Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç’in yetkilerini geçici olarak Oleksander Turçinov’a verdi. Geçici devlet başkanı Turçinov’un ilk icraatı da birlik hükümeti çağrısı yapmak oldu. Yanukoviç’in ezeli rakibi olan ve dün cezaevinden salıverilen eski başbakan Yulia Timoşenko’nun yakın müttefiklerinden Turçinov, salı gününe kadar ulusal birlik hükümeti kurulacağını duyurdu.
Ukrayna’da dünden bu yana yaşanan baş döndürücü gelişmeler şöyle:
Kiev’in muhalif güçlerin eline geçmesinin ardından başkanlık sarayını terk eden Devlet Başkanı Viktor Yanukoviç, istifa etmeyeceğini açıklayınca muhaliflerin çoğunluğundaki parlamento tarafından görevden alındı. Aynı dakikalarda muhalefetin hapisteki liderlerinden eski başbakan Yulya Timoşenko serbest bırakıldı.
Birleşik Arap Emirlikleri’ne gittiği iddia edilen Yanukoviç’in ülkenin doğusundaki Harkiv şehrinde olduğu öğrenildi. Korkmadığını belirten devlet başkanı, “Yaşananlar 1930’ların Almanya’sını, Nazilerin iktidara gelişini andırıyor” dedi.
Mecliste yapılan görüşmeler sonucunda Yanukoviç’le birlikte birçok bakan görevden alınırken, yerine muhalafetten yeni bakanlar atandı. Meclisi erken seçim tarihi olarak 25 Mayıs’ı belirledi.
Timoşenko serbest kaldı
Öte yandan Ukrayna’da, başkentin muhaliflerin kontrolüne geçmesi ve Yanukoviç’in kaçtığı iddialarının ardından, hapisteki eski başbakan Yulya Timoşenko‘nun hapis cezası kaldırıldı. Kısa süre sonra tekerlekli sandalyede salıverilen Timoşenko’nun ilk sözü, “Diktatörlük çöktü” oldu.
322 milletvekilivinin ‘Evet’ oyuyla serbest bırakılmasının önü açılan Timoşenko, 2011 yılında Rusya ile doğalgaz anlaşmasından haksız kazanç elde etmek suçlamasıyla yedi yıl hapis cezası almıştı.
Özel uçakla Kiev’e giden Timoşenko, Maydan meydanında toplaşıp saatlerce kendisini bekleyen on binlerce insana tekerlekli sandalyeden hitap etti. Eski başbakan, tüm halka teşekkür ederek, “Politikacılar sizin döktüğünüz kanın tek bir damlasını bile hak etmiyor” dedi.
Elleri titreyerek ve gözleri dolarak, ölenleri andıktan sonra başladığı konuşmasında ülkenin yaralarını hep birlikte saracaklarını belirten Timoşenko şunları söyledi:
“Sizden tüm politikacılar adına özür diliyorum. Şahsen üzgünüm demek istiyorum onlar adına. Ukrayna size güveniyor, politikacıların ülkeyi parçalamasına engel olacak olan sizsiniz. Daha işimiz bitmedi. Hiçbir yere ayrılmayın.”
Timoşenko, Ukrayna’nın eninde sonunda AB’ye üye olacağını da söyledi.
Eski başbakananın konuşmasına dinleyicilerden gelen tepkiler muhalefetin bölünmüşlüğünü de ortaya koydu. Alkışlayanlar çoğunlukta olsa da ıslıklayanlar ve yuhalayanlar da yok değildi.
İktidarı sallanan Bölgeler Partisi’nin başkan yardımcısı Vitali Gruşevski de muhaliflerine eline geçti. (Vasili Fedosenko /Reuters)
Ayrıca bu sabah, Meclis Başkanı sağlık koşullarını gerekçe göstererek istifa etti. Muhalif protestocular hala Maydan (Bağımsızlık) Meydanı’nda nöbet tutuyor. Muhaliflerin bir kısmı, Yanukoviç istifa edene kadar eylme son vermeyeceklerini söyledi.
BBC’nin haberine göre devlet binalarında güvenlik görevlisi yok.
Anlaşmada ne vardı?
Hükümetle muhalefet, çatışmalarda 100’e yakın kişinin hayatını kaybetmesi sonrası uzlaşmaya varmıştı. Buna göre;
* 2004 anayasasının yeniden yürürlüğe girmesi için 48 saat içinde yeni bir yasa çıkarılacak.
* 10 gün içinde ulusal birlik hükümeti kurulacak.
* Protestolara katılan bütün eylemcilere de koşulsuz genel af sağlanacak.
* Eylül 2014’e kadar, devlet başkanı, hükümet ve parlamento arasındaki dengeyi yeniden tesis eden bir anayasal reform yapılacak.
* Yeni anayasanın kabul edilmesinden hemen sonra ve Aralık 2014’ten önce, cumhurbaşkanlığı seçimi düzenlenecek.
* Şiddet olaylarına yönelik soruşturma, Ukraynalı yetkililer, muhalefet ve Avrupa Konseyi temsilcilerinin denetiminde yürütülecek.
* Olağanüstü hal ilan edilmeyecek; iki taraf da şiddetten uzak duracak.
Başkent Kiev’de önceki gün alevlenen çatışmalarda en az 75 kişi ölmüştü. CNN International’a konuşan bir sağlık görevlisiyse ölü sayısını 100 olarak verdi. Onlarca polisin de göstericiler tarafından rehin alındığı açıklandı.
Keskin nişancı dehşeti
Kanlı günün ardından, her iki taraf da diğerini gerçek mermi kullanmakla suçladı. Çatışmaların yoğunlaştığı Bağımsızlık Meydanı’nın kontrolünü elinde bulunduran göstericilerin bazıları silah kullanırken, bazıları da, bira şişelerinden molotof kokteyli yaparken ve barikat kurmak için kaldırım taşlarını sökerken görüntülenmişti. The Guardian muhabiriyse, çatılardan göstericilere ateş eden en az üç keskin nişancı gördüğünü yazdı.
Ateşkes sağlanmıştı ama…
Ukrayna’daki gerilim, bu haftanın başında kadar dinmiş görünüyordu. Ancak polis, tam da Rusya’nın Ukrayna’yı iyice kendi yörüngesine çekmek için 2 milyar dolar hibe etme kararını açıkladığı gün, Meydan’ı boşaltmaya çalıştı. Gerilimin ilk gününde en az 26 kişi öldü; ertesi sabah sağlanan kırılgan ateşkes de saatler içinde çöktü.
Soçi’de de boykot var
Rusya’nın Soçi kentinde devam eden Kış Olimpiyatı’na katılan bazı Ukraynalı sporcular da ülkelerinde yaşanan şiddet olaylarını protesto etmek için oyunlardan çekildiklerini açıkladı.
AB yaptırım kararı aldı
Brüksel’de toplanan AB dışişleri bakanları, ‘şiddet ve aşırı güç kullanımının’ sorumlusu olarak gördükleri Ukraynalı yetkililere yönelik bir dizi yaptırım kararı aldı. İsviçre Dışişleri Bakanı Carl Bildt, Twitter hesabından ‘[yetkililerin] mal varlıklarının dondurulması ve seyahat yasağı gibi önlemlerin konunun aciliyetine atıfla uygulanabileceğini’ yazdı.
Beyaz Saray da Ukrayna hükümetini ‘kendi halkına otomatik silahla ateş açtığı’ için kınadı. Barack Obama yönetiminin de yaptırım konusunda AB ile aynı yolu izleyebileceği ifade ediliyor.
Rusya göstericileri suçladı
Rusya’ysa Batı’yı Kiev’e şantaj yapmakla suçladı. Yanukoviç’in talebiyle Kiev’e bir temsilci göndereceğini açıklayan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in sözcüsü, “Bütün sorumluluk aşırılık yanlılarında” dedi. Rusya, Yanukoviç’in Kiev’i terk etmesindan sonra ise oup bitenleri ‘darbe’ olarak niteledi. Dışişleri Bakanı Sergey Lavro, muhalifleri ‘vandalizm’le suçlayıp Yanukociç’ten başka birinin devlet başkanlığını tanımayacağını bildirdi.