BURAK ŞAHİN
buraksahin@diken.com.tr
CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun ‘Laiklik ve Kadın‘ panelinde Mustafa Kemal Atatürk’ün “Laiklik adam olmaktır” sözünü aktarması, CHP’li vekil Aylin Nazlıaka’nın da bu söylemi hararetle savunması, cinsiyetçiliği bir kez daha gündeme getirdi.
Feministler ve cinsiyet üzerine çalışan akademisyenlere göre bu ifadeyi savunanlar yine sınıfta kaldı.

1900’lerin başlarında Almanya’da Komünist Parti ve Enternasyonal’de öne çıkmış kadın lider Rosa Luxemburg için hazırlanmış bir caps.
‘Adam gibi adam, adam olmak, adam gibi, adam olana bir söz yeter, adam olana çok bile, adam yerine koymak, adama benzemek, adamakıllı, adamdan saymak…’
Dilbilimcilerin eril bir dil olduğunu ifade ettiği Türkçe’de ‘adam olmak‘la ilgili birçok cinsiyetçi söylem bulunuyor. Hatta buna son eklenenler arasında gururla sunulan ‘Adam gibi bira‘ reklamları da var.
Bundan rahatsız olmak için ‘duyar kasmaya‘ gerek yok. Dikkatli bir şekilde kulak verilse yeter.
Oldukça yaygın bir şekilde kullanılan bu söylemlerin ‘normal‘ olarak görülmesi ve Türk Dil Kurumu’na göre dahi ‘adamlığın‘ karşılığının ‘insanlık‘ olarak belirtilmesi halihazırda sıkıntılıyken, kadın hakları konusunda çalışmalar yürüten Aylin Nazlıaka’nın bunu savunması durumu başka bir boyuta taşıdı.
Nazlıaka Twitter hesabından birebir şu ifadeleri aktardı: “G.Bşk’mız @kilicdarogluk Laiklik ve Kadın panelinin açılış konuşmasını yapıyor:Atatürk laiklik adam olmaktır demiştir”
Nazlıaka’dan ‘anlamayanlara not’
İronik bir şekilde kadın panelinde kullanılan bu sözlerin başta feministler olmak üzere yoğun tepki çekmesi üzerine, ‘Burada bir hata olabilir mi?‘ diye düşünmeyen Nazlıaka, ardından da şu cevabı ‘patlattı‘: “Anlamayanlar için not:”Adam” kelimesi cinsiyeti değil duruşu tanımlamaktadır.NOKTA”
Prof. Dr. Bora: O yorumu görünce içim sıkıldı
Bu lafı ‘anlamayanlar‘dan biri olan Hacettepe Üniversitesi İletişim Birimleri Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Aksu Bora, “Bu yorumu gördüğümde içim sıkıldı. Hem şu ‘adam’ lafına, hem laikliği savunmak için Atatürk’e başvurma ihtiyacına, hem Aylin Nazlıaka’nın ‘nokta’sına…” dedi.
‘Nazlıaka feministlere ayar veriyor: Nokta! Kesin sesinizi!’
Hem Kılıçdaroğlu’nun hem de Nazlıaka’nın tam olarak kime konuştuğundan emin olamadığını söyleyen Bora, “Laikliğe aykırı işler yapanlara ‘Siz adam değilsiniz, Atatürk de böyle demişti’ demenin ne manası var? Yoksa kendi taraftarlarına ‘Bunlar adam değil’ mi diyor? Nazlıaka da herhalde o ‘adam’a takılan feministlere ayar veriyor. ‘Nokta! Kesin sesinizi!’ Ne kadar zayıf, ne kadar savunmada bir konumlanış” diye konuştu.
Doğru ölçü birimi ‘adam’
Feminizm ve Queer üzerine çalışan Dr. Begüm Başdaş ise kullanılan dilin sadece erkekleri insan olarak kabul ettiğini vurgulayarak şunları söyledi: “Adam olmak’, ya da ‘adam gibi’deki ‘adam’ aslında doğru düzgünü anlatmak için kullanılıyor ve bu normalleştiriliyor. Doğru ölçü birimi ‘adam’ olarak kabul ediliyor. Bir işi ‘erkek gibi doğru düzgün’ yapmak…”
‘Laiklik adamlıktır’ ifadesi de eril bir dildir
“Kadın haklarının neden insan hakları içinde yer aldığını vurgulama ihtiyacı hissediyoruz? Çünkü insanlık sadece erkekler üzerinden kurgulanmıştır. Tarihsel sürece dahi baktığınızda vatandaşlık, savaşan erkeklere addedilmiştir” diyen Başdaş, “Bu durum dilimizin ne kadar eril olduğunu gösteriyor. Erkeklik norm ve değer haline dönüşmüş vaziyette. ‘Laiklik adamlıktır’ ifadesi de dilin erilliğine tekabül ediyor” yorumunu yaptı.
İnsan kavramı farkında olmadan ‘erkek kişisi’yle dolduruluyor
Cinsiyetçi dilin medyadaki takipçisi Cinsomedya adına açıklama yapan Aspurçe Gizem Kılınç’a göre her ne kadar TDK’da ‘adam‘ kelimesinin ilk anlamı insan olarak verilse ve ‘adam‘ kelimesi genel olarak dilde anonim insan karşılığı olarak savunulsa da kullanım yanlış.
“Adam olmak, adam gibi iş yapmak, adama benzemek; bu deyimlerin talep ettiği davranış kalıpları bellidir. En azından şunu söylemek mümkün; genel geçer cinsiyetsiz ‘insan’ kavramının içini, bugün farkında olmadan ‘erkek kişisi’yle dolduruyoruz” diyen Kılınç, şöyle devam etti:
“Çünkü bütün toplumsal kalıplar bize normal olanın, öncelikli olanın erkek cinsiyeti olduğunu dayatıyor. Medyadan halen daha yaygın olarak yapılan basit bir örnek; bir haberde geçen doktor, bakan, hakim vb. gibi meslekten olan bir kişinin cinsiyeti kadınsa bu vurgulanır, kadın doktor, kadın hakim gibi… Çünkü akla ilk gelenin erkek olacağı varsayılır. Hal böyle olunca, erkek kişi anlamına gelen ‘adam’ kelimesinin, aslında insan yerine kullanıldığını savunanların olması şaşırtıcı değil maalesef.”