MESUDE ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
HPV aşısını rutin aşılama programına alan ülkeler birer birer rahim ağzı kanserine karşı zafer ilan ediyor. Son olarak İskoçya 2040’a kadar rahim ağzı kanserinin ‘kökünü kazıyacağını’ duyurdu.
HPV (human papilloma virüs), rahim ağzı kanserlerinin en önemli nedeni. Bu kanser sık görülüyor ve yakalanan her iki kadından biri ölüyor. HPV’ye karşı aşılama ve tarama programları rahim ağzı kanserlerinden korunmak ve tanı için önemli.
100’den fazla ülkede ücretsiz
HPV aşısı ABD, Britanya, Almanya, Avustralya, Kanada, Belçika, Norveç, Finlandiya, Portekiz ve Fransa gibi pek çok gelişmiş ülkenin yıllardır ulusal aşı takviminde, yani ücretsiz. Rahim ağzı kanserine karşı koruyucu HPV aşıları 132 ülkede onaylı. 100’den fazla ülkede ise ulusal bağışıklama programında. Bunların arasında, Mozambik, Zimbabwe gibi yoksul, Kosova gibi yeni, Birleşik Arap Emirlikleri gibi şeriatla yönetilen ülkeler yer alıyor. Türkiye’de de ulusal aşılama programına girmesi için Sağlık Bakanı Fahrettin Koca’nın verdiği sözü tutması bekleniyor. Üç doz aşı yaklaşık 10 bin lira.
DSÖ mümkünse 9-11 yaş arası, en geç 15 yaşına kadar iki doz aşılanmanın tamamlanmasını öneriyor. HPV aşılamasına 15-26 yaş arasında başlandıysa üç dozun tamamlanması gerekiyor.
Son zafer İskoçya’da
İskoçya Kamu Sağlığı Kurumu’nun (PHS), Strathclyde ve Edinburgh üniversitesiyle işbirliğiyle yaptığı çalışmanın sonuçları 22 Ocak’ta Journal of the National Cancer Institute’te (Ulusal Kanser Enstitüsü Dergisi) yayınlandı. Çalışma HPV aşısının etkisini bir kez daha gösterdi. Sonuçlar o kadar iyiydi ki rahim ağzı kanserini bitirme hedefi, 2060’tan 2040’a çekildi.
Çalışmada, 1988 ile 1996 arasında doğmuş, kanser taramasına uygun tüm kadınların (450 bin) kayıtları incelendi. Bu grubun 40 bini 12-13 yaşında aşılanmıştı. 124 bininin aşıları 14 yaş veya sonrasında yapılmıştı. Geriye kalan yaklaşık 300 bin kadınsa aşılanmamıştı.
14 yaşından önce aşılanan kadınlar, bir veya iki doz aşılanmış (önerilen üç doz) olsa da hiçbiri rahim ağzı kanseri olmadı. 14 ila 22 yaşları arasında üç doz aşı olanlar da önemli ölçüde fayda gördü. Grupta bazı rahim ağzı kanseri sıklığı 100 binde 3,2’ydi. Bu oran aşılanmamış kadınlarda 100 binde 8,4.
İskoçya 2008’den beri kadınlar ve erkeklere ücretsiz HPV aşısı yapıyor. Ayrıca 25-64 yaş grubundaki tüm kadınlara rahim ağzı kanseri taraması imkanı sunuluyor.
Daha önce de birçok çalışmayla HPV aşılarının rahim ağzı kanserini önlemede son derece etkili olduğu gösterilmişti. Bu son çalışma, bu kadar uzun bir süre bir kadın grubunu izleyen ve rahim ağzı kanserine rastlanmayan ilk çalışma olarak kayıtlara geçti.
DSÖ: Dünyada ortadan kaldırılabilecek ilk kanser olabilir
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rahim ağzı kanserini aşıyla, dünyada ortadan kaldırılabilecek ilk kanser türü olarak gösteriyor. Vakaların yüzde 95’ten fazlası HPV’den kaynaklanıyor. DSÖ’nün 2022’deki küresel eylem çağrısına göre HPV aşılanması, tarama programları ve gereken müdahalelerle rahim ağzı kanseri halk sağlığı sorunu olmaktan çıkarılabilir. Örgüt bunun için ülkeleri, 2030’a kadar ‘90-70-90’ formülünü hayata geçirmeye çağırıyor. İlk hedef kız çocuklarının yüzde 90’ının 15 yaşına kadar aşılanması. Kadınların yüzde 70’inin 35 ve 45 yaşında olmak üzere iki kez taranması, kanser öncesi lezyon ya da kanser saptananların yüzde 90’ının da tedavi edilmesi gerekiyor.
Prof. Dr. Cem Baykal: Bu bir devrim
Diken’in sorularını yanıtlayan kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Prof. Dr. Cem Baykal, aşıya bağlı kanserlerdeki düşüşle ilgili ilk açıklamayı Avustralya’nın yaptığını söyledi. Geçen yılın başında aşılanan grupta rahim ağzı kanserinde yüzde 70’e yakın gerileme tespit ettiklerini belirten Baykal, “Avustralya çok iyi bir gösterge. Orası bir ada, ulaşılması, giriş, çıkış kolay değil. Aşıladıkları yaşlandıkça, aşılamaya (arkadan gelenleri) devam ettikleri için kanseri görmeyeceklerini açıkladılar” dedi.
Baykal kanserlerin aşıyla engellenmesini bir devrim olarak değerlendiriyor. Kanserin durdurulmasının ameliyat, radyoterapi gibi maliyetleri, hastalığa bağlı cinsellikle ilgili sorunları ortadan kaldırabileceğini belirten Baykal, “Rahim ağzı kanseriyle ilgili harcamalar sıfırlanacak demek bu” dedi.
Hedefler erkene çekiliyor
Avustralya’dan sonra Britanya da aşıladıkları grupta hem kanser hem de öncüsü hastalıklarda yüzde 70’e yakın azalma tespit ettiğini açıkladı.
Matematiksel modellemelere göre aşı yapmaya başlayan ülkelerin 20 yıl buna devam etmesi halinde rahim ağzı kanserinin görülmesini engelleme (eradike etme) şansı bulunduğunu belirten Baykal, şöyle devam etti: “Geçen ay Britanya’nın Ulusal Sağlık Servisi (NHS) aşıladıkları kadınlarda, taramayla da birlikte rahim ağzı kanserini eradike etmeyi 2060’dan 2040’a çektiğini açıkladı. Matematiksel modelle doğru hesaplama yapılmış. Aşılamanın yanında HPV taraması yapıp, kanser olmadan yakalayıp tedavi ediyorlar. Nordik ülkeleri de çok dikkatli aşılama yapıyor ve iyi sonuç alıyorlar. İsveç gidişatına göre bu hedefe 2030 ulaşacağını, aşıladıkları yaş grubunda rahim ağzı kanserini sıfırladıklarını söyledi. Virüs eradike edildiğinde virüs dünyada hala olsa da insanlara bulaşması engellendiği için yayılmıyor.”
HPV mücadelesinde başarılı İngiltere, İsveç, İskoçya, Avustralya, 9-26 yaş grubunu sorgusuz sualsiz aşılıyor. Ama o yaş grubunun dışındakiler de başvurmaları halinde geri çevrilmiyor, ‘yakalama aşılaması’ yapılıyor. Yani hastalıkla mücadelede başarı kazanmak için aşıladıkları çocukların yetişkin olması beklenmiyor. Bir yandan yetişkinlere de ulaşmaya çalışılıyor.
