AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
@aysegul_kasap
Türkiye’de kira fiyatları açıklanan enflasyonun üzerinde hızla artmaya devam ediyor. Hükümet her ne kadar ‘önlem aldığını’ öne sürse de piyasaya göre durum öyle değil.
Konut ve barınma en temel haklardan ama Türkiye’de artık bir lüks. Bunu Birleşmiş Milletler’in (BM) belirlediği ‘elverişli konut hakkı’ kriterleri söylüyor. Bu kriterler baz alındığında Türkiye’de özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirlerde bir aile için ortalama 20 bin TL’den daha düşük kiralık bir ev bulmak neredeyse imkansız.
Dahası Türkiye’de ‘elverişli konut’ yok denecek kadar az. Yapım sırasında insanca yaşam değil ekonomik kar gözetiliyor.
Fotoğraf: AA
Temmuzdaki ara zamla beraber Türkiye’de asgari ücret 11 bin 402 lira. DİSK-AR’ın 2021’de yayımladığı rapora göre Türkiye’de ücretli çalışanların neredeyse yarısı asgari ücretli. Ama son iki yıldır asgari ücrete yapılan zamlar orta sınıfı da asgari ücretli yaptı. Bu nedenle asgari ücretli çalışan sayısının daha fazla olduğu tahmin ediliyor.
2021’de de Türkiye’de ‘insanca yaşayabilmek’ için gerekli parametreleri dikkate alarak sahibinden.com’daki ilanları incelemiş ve piyasanın ortalamasını yazmıştık.
Daha da kötüye gitti
İki yıl sonra tekrar aynı araştırmayı yaptığımızda değişen pek bir şey olmadığını gördük. Hatta daha da kötüye gitmiş.
İnşaat sektöründe ‘çığır açtığını’ öne süren AKP iktidarı döneminde ‘insanca yaşama’nın kriterlerini karşılayabilecek ev sayısı az, fiyatlarsa orantısız bir şekilde hala pahalı.
İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’ne göre elverişli konut hakkı
İnsanların en temel haklarından elverişli konut hakkı aslında İnsan Hakları Evrensel Bildirgesiyle (İHEB) 1948 yılında kabul edildi. İHEB’de belirlenen hükümler temelinde, elverişli konut hakkı Sosyal ve Kültürel Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme’yle 1966 yılında tescillendi.
Sözleşmenin 11.1. maddesi şöyle: “Bu Sözleşme’ye Taraf Devletler, herkesin, yeterli beslenme, giyim ve konut da dâhil olmak üzere, kendisi ve ailesi için yeterli bir yaşam düzeyine sahip olma ve yaşam koşullarını sürekli geliştirme hakkına sahip olduğunu kabul ederler.”
Birleşmiş Milletler (BM) standartlarına göre elverişli ve yaşanabilir konut özellikleriyse şöyle sıralandı: “Kullanım hakkının yasal güvenliği, hizmetlerin kullanılabilirliği, ödenebilirlik, erişilebilirlik, oturulabilirdik, konum ve kültürel elverişlilik.“
İstanbul’da minimum 14 bin TL’den başlıyor
BM’nin kriterlerinden yola çıkarak sahibinden.com üzerindeki ilanlara baktığımızda Türkiye’de insanca yaşayabilecek bir konutta oturabilmek bölgelerine göre lüks. Özellikle İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük şehirler bu konuda bayrağı önde götürüyor.
İstanbul’da yaşanabilir, güvenlikli, kültürel merkezlere yakın, ulaşım için uygun konumda kiralık ilanlarına baktığımızda sadece 1006 sonuç çıktı. Yaklaşık 20 milyon nüfuslu bir kentten bahsediyoruz.
2+1 80 metrekareden başlayan evlere hem Avrupa hem de Anadolu yakasında herhangi bir fiyat belirlemeden BM kriterler çerçevesinde baktığımızda ev fiyatları minimum 14 bin liradan başlıyor 70 bin TL’ye kadar çıkıyor.
Görseller: sahibinden.com
Asgari ücretle çalışan bir aile için kiraları ödemek imkansız. Birçok memurun ve özel sektör çalışanlarının da bu kiraları ödemesi imkansız.
Biraz daha şehrin merkezlerine doğru gittiğimizde insana yaraşır bir şekilde olan ‘elverişli konutlar’ın aylık kirası 50 bin TL ile 70 bin TL arasında değişiyor.
Ankara’da sadece 147 konut var
Ankara’da da durum benzer. Elverişli konutlara erişim imkansız. BM kriterlerini baz alarak arama yaptığımızda sadece 147 sonuç çıktı.
Burada da 2+1 ve 3+1 evlerin kiralık fiyatları 11 bin 250 TL’den başlayıp 30 bin TL’ye kadar gidiyor.
İzmir’de de BM kriterlerini baz alarak arama yaptığımızda sadece 188 sonuç çıktı. 2+1 ve 3+1 ‘elverişli konutların’ fiyatlarıysa 12 bin 500 TL’den başlayıp 40 bin TL’ye kadar çıkıyor.
Dahası insanın en temel hakkı olan ‘elverişli konutlar’ ‘ultra lüks’ olarak ilana çıkması da dikkat çekici.
Not: Bu haberde güncellik açısından 13 Temmuz ve 14 Temmuz tarihlerindeki ilanlara bakıldı.