Dünya üzerindeki insanların çoğu sağ elini kullanıyor. Ortalamaya baktığımızda insanların sadece yüzde 10’u solak. Çoğu kültürde ve dinde sol elle ilgili negatif inanışlar var. Hatta bu nedenle sol elini kullanan çocukları zorlayarak sağ elini kullandıranlar da mevcut.
Bilim adamları da solaklığın kökeni üzerine yüz yılı aşkın bir süredir araştırmalarını sürdürüyor. Solaklık aileden geçer ve iki solak ebeveynin solak bir çocuğa sahip olma şansı iki sağlak ebeveyne göre daha yüksektir. Bu bulgu, bilim insanlarının solaklığın genetik bir bileşeni olduğunu varsaymalarına yol açmıştır.
Gerçekten de ‘yaygın genetik varyantlar’ üzerine yapılan geniş ölçekli bir çalışmada, genomda solaklıkla ilişkili 41 ve iki elini de kullanabilmeyle ilişkili yedi konum olduğu ortaya çıkmıştır. Ancak bu bulgular ilginç olmakla birlikte, el becerisi verilerindeki varyasyonun yalnızca küçük bir kısmını açıklamakta. Bu durum, solaklığı etkileyen başka genetik faktörler olduğunu da düşündürüyor.
İşte bu düşünceyle Dick Schijven ve meslektaşları 2024’te yeni bir çalışma yaptılar. Çalışmanın sonuçları ‘Nature Communications‘ adlı bilimsel dergide yayınlandı. Çalışma, nadir varyantlar olarak adlandırılan başka bir genetik varyant türünün solaklık üzerindeki rolüne odaklandı.
Önceki çalışmalarda incelenen yaygın genetik varyantların aksine, bu nadir varyantlar insanların yüzde 1’inden daha azında görülür (bu nedenle “nadir” olarak adlandırılır). Bu durum, nadir varyantlara odaklanan çalışmalar için çok büyük gönüllü gruplarına ihtiyaç duyulduğundan, bunların araştırılmasını da zorlaştırmaktadır.
Neyse ki bilim insanları, nörogenetik araştırmalar için kullanılan büyük bir veri seti olan Birleşik Krallık Biobank’tan 38 bin 043 solak ve 313 bin 271 sağlaktan oluşan bir veri setine erişebildi. Ekzom dizileme adı verilen ve genomun protein kodlayan tüm bölgelerindeki genetik varyasyona ilişkin bilgilerin toplandığı bir teknik kullandılar.
Peki, bilim insanları ne buldu?
İlk kez, nadir protein kodlayan genetik varyantların solaklıkta rol oynadığını gösterebildiler. En önemlisi, TUBB4B adı verilen bir gendeki nadir varyantlar oldu. Beta-tubulin geni TUBB4B, solaklarda sağ elini kullananlara göre 2,7 kat daha yüksek nadir kodlama varyantı oranıyla ilişkilendirildi.
Bu gen, hücrelere stabilite kazandırmada rol oynayan mikrotübüllerin inşası için önemli. İlginç bir şekilde, mikrotübüller vücutta sağa ve sola karar veren çok erken gelişimsel süreçlerde de rol oynuyor. Dolayısıyla bu araştırma bulguları, solaklık ile vücudun sol-sağ farklılaşması (örneğin, kalbin sol tarafta ve karaciğerin sağ tarafta olması) arasında bir bağlantı olduğunu düşündürmekte.
Kısacası solaksanız, bu nadir genetik varyantlara sahip olduğunuzu gösteriyor. Solaklık hala bazı kültür ve dinlerde negatiflikle birlikte anılsa da, Birleşik Krallık’ta özel günleri bile var. 1973’ten bu yana Left Handers Club tarafından 13 Ağustos’ta Uluslararası Solaklar Günü olarak kutlanıyor.