Reuters’ta yer alan analizde kredi teşvikiyle desteklenen kur korumalı mevduat sisteminde 30 milyar doları bulan yüklü ödemelerin tamamlandığı ve ağır maliyete rağmen sistemin devam etmesinin olası olduğu belirtildi.
2021’in son günlerinde liradaki değer kaybını durdurmak için devreye alınan kur korumalı mevduat (KKM) uygulamasında maliyet her geçen gün artıyor.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan en son “Kur garantili milli paradan bahsediyoruz ama bunu hazmedemiyorlar. İktisatçıların bazıları sahiplerine yaranmak için programımızı kötülüyor” sözleriyle KKM eleştirilerine cevap vermişti.
Muhalefetse KKM’yi yerden yere vuruyor. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu KKM’yi ‘ülke ekonomisine yerleştirilmiş atom bombası’ diye niteleyerek “Bir avuç kişiye sesleniyorum. Bizim iktidarımızda sadece ve sadece faizi alacaklar. Öyle döviz garantisi falan yok” demişti.
Toplam tutarı 1,2 trilyon TL’ye ulaşan uygulamada bütçeden ödenen kur farkı beş ayda 60,6 milyar lirayı buldu. 10,2 milyar liralık vergi avantajıyla birlikte ‘bilinen’ maliyet şimdilik 70,8 milyar lira.
Son iki ayda 30 milyar dolar tutarındaki yüklü KKM geri ödemeleri sonrası eylülde 3 milyar dolar KKM dönüşü bulunuyor. Vade altı ay olduğundan yıl sonuna, şubata kadar dönüş tutarları düşük.
Reuters’ta yer alan KKM analizindeyse bütün ağır yüklere rağmen teşviklerle birlikte sistemin bir süre daha devam etmesinin olası olduğu yazıldı.
Piyasadaki uzman ve bankacıların MB’nin yüklü KKM dönüşlerinde karşılayamayabileceği düzeyde döviz talebi oluşabileceği endişesine değinilen analizde, TL olarak KKM’nin düşmemesinin bile piyasayı bozabilecek bir döviz talebinin oluşmadığı anlamına geldiği yazıldı.
‘Konuyla ilgili bilgi sahibi olan’ bir kaynak, Reuters’a şunları söyledi: “Maliyetler yüksek ama bu paranın dövize gitmesi halinde daha büyük sorunlarla yüzleşmek gerekecek. Farklı bir uygulama ya da politika tercihi mümkün olsa tercih edilir ama bir süre bu böyle devam edecek. En azından yılbaşına kadar böyle olacak.”
KKM karşılığı kredi
Bankacıların, şirketlerin ve yetkililerin verdikleri bilgilere göre şirketlere geri ödeme döneminin sonunda dövizden TL’ye dönüşümlü KKM teminatıyla yüzde 14-20 civarında ucuz krediye erişim imkanı tanındı. Kredilere erişim şikayetleri geldiği ve faiz indirimine gidildiği bir dönemde gelen yeni kredi KKM dönüşlerinin yenilenmesine de destek oldu. Şirketler vergi, kredi maliyeti avantajına dikkat çekerek ilgili kredilere ilgi gösteriyor.
İthalat ihracat alanında faaliyet gösteren bir şirket sahibi, piyasadaki yüzde 40’lık faizli krediler yerine yarısı oranında faiz ödemek için 10 milyon dolar üzerindeki mevduatı bozup KKM’ye geçtiklerini bildirdi: “Son bir haftadır bu imkan nedeniyle diğer şirketlerden de döviz bozdurmaya başlandığını duyuyorum. Sanırım izleyen haftalarda buradan döviz satışlarını ve KKM’deki artışı şirketler tarafında görme ihtimalimiz yüksek. Ben neredeyse eminim.”
Bankacıların verdiği bilgilere göre kamu bankaları ilgili kredileri yüzde 14-19 bandında kadar bazı özel bankalarsa yüzde 20’nin altında sağlıyor. Kredilerde teminat olarak KKM dövizden TL’ye dönen tutar kullanıyor.