Rusya’nın Ukrayna topraklarına girmesinin ardından SWIFT yaptırımı yine Batılı ülkelerin en büyük çıkmazına dönüştü.
Britanya ve ABD’nin gönlü Rusya’nın 200’ü aşkın ülkedeki bankalar ve finans kurumlarının para transferi için kullandığı SWIFT sisteminin dışına itilmesinde.
Rusya için en ağır ekonomik yaptırım anlamı taşıyan hamlenin önündeyse Almanya, İtalya ve Fransa gibi Avrupa’nın güçlü ekonomilerinin zarar görebileceği endişesi var.
Batı, 2014’te Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesinin ardından SWIFT yaptırımlarını yine sadece gündeme getirmekle kalmıştı.
BBC Türkçe tarafından hazırlanan habere göre SWIFT, paranın hızla sınır tanımadan bir yerden bir yere gönderilmesini sağlayan uluslararası mali yapılanmanın ismi.
Kelime olarak da İngilizce, ‘Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication‘ yani ‘Küresel Bankalararası Finansal İletişim Birliği‘nin kısaltmasından oluşuyor.
1973’te oluşturulan ve Belçika’nın başkenti Brüksel merkezli sisteme dünya çapında 200 ülkeden toplam 11 bin mali kuruluş ve banka üye.
Ama SWIFT bildiğimiz geleneksel bir bankadan çok farklı. Bunu, aktarılan paranın bir hesaptan çıktığını ve diğer bir hesaba girdiğini kullanıcılara bildiren gerçek zamanlı bir mesajlaşma sistemi gibi düşünebiliriz.
Bu sistem üzerinden her gün 40 milyonu aşkın mesaj gönderiliyor ve trilyonlarca dolar, şirketler ya da hükümetler arasında el değiştiriyor.
SWIFT mesajlarının yüzde 1’den fazlasının Rusya bağlantılı ödemelere ilişkin olduğu tahmin ediliyor.
SWIFT kime ait ve kim denetliyor?
SWIFT, tek bir kurumun kendi uluslararası ödeme sistemini geliştirmesi ve bu alanda tekel olmasını istemeyen ABD ve Avrupa bankalarının ortak girişimiyle kurulan bir sistem.
2 binden fazla banka ve finans kuruluşu SWIFT ağının ortak sahibi.
Bu ağın merkezi Belçika’da ve işleyici Belçika Merkez Bankası tarafından, ABD ve Britanya dahil dünyanın diğer önde gelen merkez bankalarıyla ortaklaşa denetleniyor.
SWIFT, üyelerinin uluslararası ödemelerini güvenle yapmalarını sağlıyor. Anlaşmazlıklarda taraf olmayacağı var sayılıyor.
Ne var ki 2012’de İran, nükleer programı gerekçesiyle konulan uluslararası yaptırımların parçası olarak SWIFT’ten dışlandı.
İran bunun sonucu olarak petrol ihraç gelirlerinin neredeyse yarısını ve dış ticaret gelirlerinin yüzde 30’unu kaybetti.
SWIFT, kuruluş olarak yaptırım kararlarında hiç bir etkisi olmadığını bu tür kararları hükümetlerin belirlediğini söylüyor.
Rusya SWIFT’ten dışlansa ne olur?
Rus şirketleri böyle bir yaptırım konduğu takdirde SWIFT’in sağladığı ödemeleri yapamaz hale gelir.
Petrol ve tarım ürünleri sektörlerindeki değerli ihraç ürünlerinin karşılığı olan ödemelerinde de büyük aksama yaşanır.
Böyle bir durumda tek tek bankalar birbiriyle iletişime geçerek ödenir ama bu da hem ek zaman hem ek masraf gerektirip nihayetinde Rus hükümetinin gelirlerini etkileyecektir.
Rusya daha önce de 2014 yılında Kırım’ı ilhak ettiğinde SWIFT’ten dışlanmakla tehdit edilmişti. Rusya hükümeti bunun savaş ilanı anlamına geleceğini söylemişti.
Batılı müttefikler o sırada Rusya’yı SWIFT’ten dışlama kararı almadılar ama bu tehdit Rusya’yı MIR adıyla bilinen kendi ulusal ödeme sistemini geliştirmeye yöneltti. Ancak sistemi Rusya dışında kullanan çok az ülke var.
Batılı ülkeler niye anlaşamıyor?
Rusya’nın sistemden dışlanması Rusya’ya mal ihraç eden ya da ithalat yapan şirketleri, özellikle de Alman şirketlerini zor durumda bırakabilir.
Rusya Avrupa Birliği ülkelerine en çok doğalgaz satan ülke ve buna alternatif bulmak kolay değil. Enerji fiyatları zaten bir süredir artıyor ve birçok hükümet fiyatların daha da yükselmesine sebep olacak adımlar atmak istemiyor.
Rusya’dan alacağı olan şirketlerin böyle bir dışlama durumunda paralarını tahsil edebilmek için alternatif yollar bulması gerekecek. Uluslararası bankacılık sisteminde kaos yaşanması ihtimalini göze almamak gerektiğini düşünen birçok çevre var.
Rusya’nın eski maliye bakanı Aleksey Kudrin, SWIFT’ten dışlanmanın Rusya ekonomisinin yüzde 5 küçülmesine sebep olacağını söylemişti.
Fakat yine de böyle bir yaptırımın Rusya ekonomisi üzerinde kalıcı etkisi kuşkulu bulunuyor. Rus bankaları ödemelerini Çin gibi kendi sistemlerine sahip ve Rusya’ya yaptırım uygulamayan ülkeler üzerinden de yapabilir.
Bazı ABD Kongresi üyeleri SWIFT yaptırımı konusunda ısrar ediyor ama ABD Başkanı Joe Biden, büyük ölçüde başka ekonomilere ve ülkelere yapabileceği olumsuz etkiyi göz önüne alarak diğer yaptırımları tercih ettiğini söylemişti.
Ayrıca bu konuda yaptırım getirebilmek için Avrupa hükümetlerinin desteği de gerekiyor ve şu anda bunların birçoğu kendi ekonomilerinin zarar göreceğini düşünerek karşı çıkıyor.
AB kaynakları da doğruladı
Avrupa Birliği kaynakları da Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmesine karşı getirilecek yaptırımlar kapsamına büyük ihtimalle SWIFT’in alınmayacağını doğrulamıştı.
Reuters’ın ulaştığı kaynaklar Rus bankalarını sistemden çıkarılmasının Avrupalıların da alacaklarını Rusya’dan tahsil etmelerinin zorlaşacağını belirtmişti. Bir AB diplomatı, “Şu anda öncelik hızlı hareket etmek ve uzlaşı sağlamak” demişti.