Soma’da facianın yaşandığı madende ‘çavuş‘ olarak çalışan Volkan Akın, taşeron ve dayıbaşı sisteminin iç yüzünü anlattı. Bir dayıbaşının işçiler üzerinden ayda 50 bin lira kazanabildiğini belirten Akın, “Şirketler için taşeronlar, işçilerden çok daha kıymetlidir” dedi.
İşçilerin ortalama maaşı 1200 TL.
Star’dan Helin Şahin’e konuşan Akın, madende çalışmaya başlama sürecinin ilk olarak dayıbaşı denilen taşeronlardan geçtiğini belirtti. Akın, “Taşeronun götürmediği hiçbir işçi madende çalışamaz. İşveren şirketiyle bağlantısı olan taşeronlar/ dayıbaşları işçileri bulur. Şirket, taşerona ‘Bana işçi getir’ der. Taşeronlar da köyleri gezer, madende iş olduğunu söyleyip çalışmak isteyen işçileri önce kendisi seçer. Seçtiği işçileri şirketin işçi almakla sorumlu yetkilisine götürür, görevli bu kişiler arasından seçim yapar” dedi.
‘Şirketle arası iyi olan daha çok kazanır’
(Fotoğraf: Reuters)
Akın madenciyi köleleştiren düzeni de şu döngüyle açıklıyor: “Dayıbaşları iyi çalışan işçileri getirerek şirketle arasını iyi tutmaya çalışıyor, şirketle arası iyi olan dayıbaşı da daha fazla kazanıyor.” Bir dayıbaşı işçiler üzerinden ayda 50 bin TL’ye kadar kazanabiliyor.
Akın, taşeronların Manisa, Soma ve birçok ilçede ‘kömür şirketi’ adı altında ofisleri olduğunu ifade etti.
Volkan Akın, “Sürekli işçi giriş çıkışları yaşandığı için de şirketler için taşeronlar, işçilerden çok daha kıymetlidir. Taşeron sürekli kazanıyor. Çünkü madenlerde daima işçiye ihtiyaç duyuluyor. Taşeron bir ay işçi getirmese de çalışan işçileri üzerinden para alır. Başçavuştan işçiye kadar herkesin maaşı sabittir” dedi.
‘Çavuşun bir tek kırbacı eksik’
Fotoğraf: DHA
Akın, kendi görevi de olan çavuşluğu ise şu sözlerle tanımladı: “Çavuş, maden içinde işçilere daha çok iş yaptırmakla görevlidir. Yani elinde bir tek kırbacı eksik olan kişi çavuştur.”
Volkan Akın’a göre, tecrübelerine bakılmaksızın işe alınan işçiler önce madende iki gün, en fazla birkaç saat yer üstü eğitimi alıyor. Ardından şirketin eğitim verdiğini kanıtlamak için yaptığı göstermelik bir teste giren işçiler, üçüncü gün madene iniyor.
Türkiye’deki maden teknolojisinin oldukça geri kaldığını belirten Akın, çalışma sisteminin ‘kara şanzıman‘ diye nitelendiğini söyledi.