DEMET BİLGE
Yapımı halinde doğal yaşam alanlarını ve kültür varlıklarını yok edecek Erzincan’ın Kemah ilçesindeki bir baraj ve iki HES projesinin ÇED raporu iptal edildi.
Arşiv fotoğraf: DHA
Kemah’a bağlı Pınarönü köyünde yaşayan Zarife-Riza Peker çifti avukat Duygu Kılıç Çaylı aracılığıyla Sivas İdare Mahkemesi’ne başvurarak ÇED raporunun iptalini istemişti.
‘Yaşam alanları yok olacak’
Avukat Çaylı, dilekçesinde 23 köyü etkileyecek projenin hayata geçirilmesi halinde insanların göçe zorlanacağını, tarım arazilerinin, onlarca çeşit balığın yaşam alanının ve kültür varlıklarının yok olacağını vurgulamıştı.
Firma: ÇED olumlu kararı hukuka uygun
Fırat Nehri üzerindeki projeyi yürüten AK-EL Kemah Elektrik Üretim A.Ş. savunmasında ‘Kemah Barajı ve Hidro Elektrik Santrali Projesi’nin elektrik üretimi sağlanmasının yanında ekonomik ve sosyal açıdan birçok faydasının bulunduğunu, ‘ÇED olumlu’ kararının mevzuata uygun olduğunu savunmuştu.
Mahkeme ‘iptal’ kararı verdi
Sivas İdare Mahkemesi ise geçen mayıs ayında verdiği yürütmeyi durdurma kararının ardından 16 Eylül’de aldığı kararla söz konusu ÇED kararını iptal etti. Mahkeme kararında, ‘ÇED’in bir bütün olarak değerlendirilmesi’ gerektiği belirtilerek, bilirkişinin aksine raporda belirtilen eksikliklerin giderilmesiyle ÇED’in mevzuata uygun hale getirilemeyeceği vurgulandı. Kararda özetle şu ifade yer aldı: “Sonradan verilen ek taahhütlerle eksikliklerin giderilmiş sayılmasının ve bu aşamada bu durumun denetiminin yapılmasının olanaklı olmadığı, bilirkişi raporunun bu yöndeki tespitine katılmanın olanaklı olmadığı sonucuna varılmaktadır…”
‘Zarar kabul edilebilir düzeyde değil’
Mahkeme kararında şöyle denildi: “Bu haliyle projede birçok yönden eksiklik bulunduğu, projenin çevresel etkilerinin daha detaylı incelenmesi gerektiği, projenin çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin ilgili mevzuat ve bilimsel esaslara göre kabul edilebilir düzeyde olmadığı ve anılan bilirkişi raporunda belirtilen hususlar da dikkate alınarak ÇED sürecinin işletilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.”
Balıklar HES’i nasıl aşacak?
Kararda, projenin bölgedeki balıklar için tehlike oluşturduğu vurgulanırken, balıkların göçüne ilişkin net çözüm getirilmediği belirtildi.
Kararda, firmanın ‘balık asansörü’ önerdiği ifade edilerek şöyle denildi: “Projenin baraj ve iki adet hidroelektrik santralından oluştuğu, balık asansörünün baraj önüne inşa edilmesi gerektiği, ancak barajın önünde balıkların aşacağı iki santralın daha olduğu, bu durumda şu soruların cevaplarının aranması gerektiği: 1) Balıklar HES II engelini nasıl aşacaktır, 2) Balıklar HES I engelini nasıl aşacaktır, 3) HES I ile balık asansörü arasındaki alanda balıkları taşıma teknesine çekebilmek için kılavuz akıntısı nasıl sağlanacaktır. (…) temelden yüksekliği 95 m olan Kemah Barajı ve HES l-ll projesinde, balıkların göçünün önerilen bu asansörle gerçekleşmesinin aşırı yükseklik nedeniyle mümkün görülmediği… “
Avukat Duygu Kılıç Çaylı, “Rapor için bölgenin dört mevsim gözlenmesi gerekir” diyor.
‘Çok önemli bir karar’
Davanın avukatı Duygu Kılıç Çaylı, Diken’e şunları söyledi:
“Bilirkişi raporunda eksiklikler tespit edilmişti ve bunların giderilmesi halinde ÇED’in mevzuata uygun olacağı belirtilmişti. Biz ise ÇED’in bir bütün olduğunu savunmuştuk. Mahkeme de bu doğrultuda karar verdi. Kararın önemli sonuçları var. Bölgede 23 köy bu projeden etkilenecek, insanlar göçe zorlanacaktı. Kültür varlığı olan yerler kurtuldu. Sulak tarım arazileri, balıklar başta olmak üzere doğal yaşamları da kurtulmuş oldu. Çok önemli bir karar.”