CANAN COŞKUN
canancoskun@diken.com.tr
@canancoskun
Darbe girişiminden sonra İstanbul’da boşaltılan askeri araziler bir bir yapılaşmaya açılırken Maltepe’deki eski Piyade Atış Okulu arazisinde başlanan sosyal konut projesiyle ilgili bir gelişme var. İmar planlarının iptali istemiyle davalık olan araziyle ilgili hazırlanan bilirkişi raporuna göre, araziden geçen derenin işletme bandı üzerine sağlık tesisi planlanmış. Dar gelirli yurttaşların konut sahibi olması için yapılacağı söylenen proje bir de özel lise barındırıyor. TOKİ’nin proje kapsamında yaptığı sekiz ihaleyle altı şirketin kasasına toplam 6 milyar liradan fazla para girdi.
Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi’nin verilerine göre, 15 Temmuz’dan sonra boşaltılan askeri araziler İstanbul’un yüzölçümünün yüzde 10’unu oluşturuyor. İstanbul Çevre Düzeni Planı’na göre ‘askeri alanların tasfiyesi halinde bu alanların öncelikle eksik olan sosyal ve teknik altyapı (eğitim, sağlık, kültürel tesis, hal, mezarlık, yeşil alan vb.) alanları olarak kullanılması‘ gerekiyor. Her ne kadar darbe girişiminden sonra hükümet yetkililerinin açıklamalarında bu bölgelerin yeşil alan olarak kullanılacağı sözü verilse de boşaltılan arazilerde yapılaşmayı başlatacak yeni imar planları çıkıyor. Bunlardan biri de Maltepe’deki eski Piyade Atış Okulu arazisi için hazırlandı.
Davalık oldu
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın Aralık 2019’da duyurduğu dar gelirliler için 100 bin sosyal konut projesi kapsamında Maltepe’deki 50 hektar büyüklüğündeki arazi Toplu Konut İdaresi’ne (TOKİ) devredildi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı da burası için yeni bir imar planı hazırladı. TMMOB Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi de arazinin kamu yararına uygun olarak kullanılması için imar planlarının iptal edilmesi talebiyle dava açtı.
Yargılamayı yürüten İstanbul 14’üncü İdare Mahkemesi de imar planlarının planlama esasları ve tekniklerine uygun olup olmadığının ve plan değişikliğinin zorunlu olup olmadığının tespit edilmesi için bilirkişi raporu hazırlanmasını istedi. Teknik üniversitelerin mimarlık, mühendislik, şehir ve bölge planlama bölümlerinden öğretim üyelerinin hazırladığı rapor geçen günlerde mahkemeye ulaştı. Rapordan öne çıkan bölümler şöyle:
Dar gelirliler için özel lise
Rapor projenin hayata geçirilme amacıyla çelişen bir ayrıntının altını çiziyor. Bakanlığın hazırladığı imar planında arazide ‘özel lise alanı’ bulunuyor. Bilirkişiler, uygulama imar planı ve nazım imar planında bu alan için farklı isimlendirmeler bulunduğunu tespit etse de dar gelirliler için planlanan sosyal konut projesinde özel lise bulunması rapordaki dikkat çekici bir ayrıntı olarak yerini alıyor.
Öngörülen nüfus kesin değil
Bilirkişiler, planın açıklama raporunda öngörülen nüfusun kesin olmadığını da tespit etti. Plan açıklama raporuna göre, üst ölçekli imar planında nüfusun 6 bin 215 ile 6 bin 943 arasında olması öngörülürken, alt ölçekli imar planında bu sayı 6 bin 393 olarak değişiyor. Rapora göre, nüfus barındıran kullanımların çevre düzeni planıyla uyumlu olması gerekli. Bilirkişiler, öngörülen nüfus farklılığının planların taşıması gereken kesinlik ilkesine uygun olmadığını kaydetti.
Bilirkişiler, ayrıca Çevre Düzeni Planı’nın 2023 nüfus kabulünün henüz asılmadığını hatırlattı ve planların öncesinde askeri bölge olan bir alanın neden kentsel gelişme alanı olarak planlandığı sorusuna açıklık getirmediğini aktardı.
Dere bandına sağlık tesisi
Bilirkişi raporunda İl AFAD Müdürlüğü ve İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı İSKİ, Park, Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı ile Şehir Planlama Müdürlüğü’nden alınan görüşlere de yer verildi. AFAD’ın görüşüne göre, araziyle ilgili herhangi bir ‘Afete Maruz Bölge’ kararı bulunmuyor.
İSKİ’nin 20 Eylül 2021 tarihli görüşündeyse, planlama alanı içinde kalan Tavşantepe deresinin işletme bandına sağlık tesisi planlanladığı ortaya çıktı. İSKİ’nin görüşünde, Tavşantepe deresinin taşkın risk haritası oluşturma çalışmalarının henüz tamamlanmadığı, bu alanların iskan edilip edilmemesinin belediyenin yetkisinde olduğu hatırlatıldı. Dere işletme bandı içerisinde yapılaşmaya izin verilmemesi gerektiğini aktaran İSKİ’nin uyarısından sonra sağlık tesisi olarak ayrılan alanın bir kısmı park olarak yeniden düzenlendi.
‘Planları İBB meclisine sunun’
Park Bahçe ve Yeşil Alanlar Daire Başkanlığı, 23 Eylül 2021 tarihli görüşünde, 50 hektarlık arazinin tamamının kamuya ait donatı alanı olarak yeniden değerlendirilmesi gerektiğini belirtti. Şehir Planlama Müdürlüğü’nün 10 Eylül 2021 tarihli görüşündeyse, arazinin konut ve ticaret alanı olarak değerlendirilmesinin uygun görülmediği, beklenen İstanbul depremi göz önünde bulundurularak afet odaklı kentsel dönüşüm çalışmasına fayda sağlayacak şekilde değerlendirilmesi gerektiği aktarıldı. Bunun yanı sıra, Büyükşehir Belediye Kanunu’na göre, planların belediye meclisine sunulması gerektiği hatırlatıldı.
Ağaç tespit çalışması yapılmadı
Bilirkişi raporu, yeşil alan olarak korunması gereken askeri araziyle ilgili bakanlığın imar planlarında ağaç tespit çalışması da yapılmadığını gözler önüne serdi. Bilirkişiler, askeri alanın çevredeki ormanlık alanlara benzer özellikleri taşıdığı ve özgün türlere rastlanılabilecek bir bölge karakteri taşıdığını tespit etti. Alanda ağaç dokusu bulunmasına karşın imar planları yapılırken ağaç tespit çalışmasının yapılmadığını aktaran bilirkişiler, doğal yapı itibariyle detaylı bir araştırmanın gerektiğini belirtti.
Yeraltı suyu rezerv alanı
Sosyal konut projesi Aydos ormanlarını da içeriyor. Bilirkişilere göre, burası yeraltı suyu rezerv alanı olarak İstanbul’da nitelikli memba sularının yoğunlaştığı alanlardan biri. Buna karşın, imar planlarında bu konuda bir araştırma, analiz, irdeleme yapılmamış veya plan notu hazırlanmamış.
Bilirkişiler, tüm bu değerlendirmeler sonucunda dava konusu imar planlarının imar mevzuatına, şehircilik ilkelerine ve planlama esaslarına uygun olmamasından dolayı kamu yararı barındırmadığını bildirdi.
4 bin 28 konut, 44 dükkan
Bilirkişilerin hakkında rapor hazırladığı imar planları doğrultusunda TOKİ ihalelere de çıktı. Aralık 2022 ve Haziran 2023 tarihlere arasında toplam sekiz ihale yapıldı. İhale bilgilerine göre TOKİ, söz konusu araziye yedi etapta toplam 4 bin 28 konut, 44 dükkan ve bir cami yapacak. Altı şirkete dağıtılan sekiz ihaleyle şirketlerin kasasına toplam 6 milyar 104 milyon 897 bin TL girdi.
MBM Enerji İnşaat iki ihaleyle 2 milyar 250 milyon 400 bin TL, Arsaş Demir Çelik iki ihaleyle 1 milyar 398 milyon 446 bin, Leda Yapı bir ihaleyle 920 milyon TL, Misek İnşaat bir ihaleyle 674 milyon 53 bin TL, Atlantik Yapı da bir ihaleyle 640 milyon TL, Gelişim Yapı bir ihaleyle 221 milyon 998 bin TL ve Atlantik Yapı bir ihaleyle 640 milyon TL kazandı. Sözleşmelerde işin süresi Ocak 2023’ten başlayıp Ocak 2025’te sonlanıyor. Misek Yapı’nın sitesinde proje kapsamında inşa edilecek binaların görselleri de bulunuyor.
İnşaatın ruhsatı yok
Atış okulu arazisine yapılmaya başlanan proje görseli.
Mimarlar Odası İstanbul Büyükkent Şubesi Başkanı Esin Köymen, Diken’e açıklamasında, arazide başlayan inşaat için hazırlanmış bir yapı ruhsatı olmadığını söyledi.
Köymen, şöyle konuştu: “İstanbul’da imar açılan 20’den fazla askeri alan var. Bu arazilerin birçoğuna lüks konut projeleri inşa edildi, edilmeye de devam ediyor. Kamu yararına kullanılması gereken alanlar bakanlık ve TOKİ eliyle yapılaşmaya açılıyor. Bizzat kamuya ait askeri alanlar sessiz sedasız özelleştiriliyor. Maltepe Atış Okulu arazisi de bu alanlardan biri. Arazide inşa faaliyetleri başlamış durumda, ama ne belediyeden ne de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan alınmış bir yapı ruhsatı var.”
İhale Hüseyin Çelik’in ‘değerli dostuna’ gitti
İhale alan şirketlerin ticari geçmişleri ve ortaklıkları da ilgi çekici. Örneğin Leda Yapı, 2016’da yine ihale alarak Hatay’ın Reyhanlı ilçesine iki metre genişliğinde, üç metre yüksekliğinde yedi tonluk duvar örmüş. Şirket, Ahmet Davutoğlu’nun başbakanlığı döneminde “Toledo gibi yapacağız” dediği, F tipi cezaevlerine benzetilen Diyarbakır Sur’daki evleri de inşa etmiş. Leda Yapı, Kahramanmaraş depremlerinden etkilenen depremzedelere yapılan 738 konutluk projenin de ihalesini de kazandı. Şirketin sahibi ve aynı zamanda Türkiye Wushu Kung Fu Federasyonu’nda yönetim kurulu üyeliği de yapan Nazmi Coşar’sa AKP’li Hüseyin Çelik’le bir hayli yakın. Öyle ki 2020’de oğlunu evlendiren Coşar’ın düğününe Hüseyin Çelik de katılmış ve nikah şahitliği yapmış. Çelik, Twitter’dan paylaştığı mesajda Coşar’ı ‘değerli dostum’ diye tanıtmış.
Leda Yapı, Mayıs 2009’da Ankara’da kuruldu. Coşar, şirketi Ocak 2010’da devraldı. Mart 2011’de şirket sermayesini artırarak 100 bin TL’ye çıkardı. Kasım 2015’te şirketin sermayesi 5 milyon TL’ye çıktı. Ekim 2017’de 23 milyon TL’ye sıçrayan sermaye, Şubat 2021’e gelindiğinde 35 milyon TL olmuştu. Aralık 2022’de şirketin sermayesi 100 milyon TL’ye çıktı.
DSİ eski müdürünün şirketi
İhalelerin kazananlarından Gelişim Yapı’nın ortaklık ilişkisi de dikkat çekici. Proje kapsamında yol, menfez, istinat duvarı, içme suyu, atık su, yağmur suyu ve elektrik altyapı işlerini yapacak şirket, Haziran 2009’da Kocaeli’nin İzmit ilçesinde 100 bin TL sermayeyle kurulmuş. Şirketin ortakları Fırat Atakur ve Mümtaz Turfan. Turfan, aynı zamanda Devlet Su İşleri eski genel müdürü. Şirket, Temmuz 2022’de sermaye artırımına giderek sermayeyi 20 milyon TL’ye çıkarmış. Aralık 2022’de bir kez daha sermaye artırılmış ve şirketin sermayesi 70 milyon TL’ye yükselmiş.
Sermayesini bir yılda ikiye katladı
İhale alan şirketlerden MBM Enerji İnşaat da sermaye artışındaki sıçramayla dikkat çekiyor. Ankara’da Ekim 2010’da 200 bin TL sermayeyle kurulan şirket, Aralık 2021’de sermayesini 200 milyon TL’ye artırdı. Nisan 2022’de sermayesini 280 milyon TL’ye çıkaran şirket, Aralık 2022’ye geldiğimizde sermayesini 500 milyon TL’ye yükseltmişti.
Bir AKP’li şirketi daha
İhalenin kazananlarından Atlantik Grup Yapı’nın ortaklarından Atanur Tiryaki de yine AKP’li geçmişiyle karşımıza çıkıyor. Şirket, Nisan 2021’de Ankara’da 100 bin TL sermayeyle kuruldu. Ekim 2022’de daha önce Ordu’dan AKP milletvekili adaylığına soyunan Tiryaki’nin şirketi Metron Yapı’yla birleşti ve sermaye artırımına gitti. İki ay sonra sermayesi 5 milyon TL’ye çıktı. Tiryaki’nin şirketi Metron Yapı da Kilis, Gaziantep ve Hatay Yayladağ sınır hattına duvar ören şirketlerden. Şirketin sitesi incelendiğinde ağırlıklı olarak Milli Savunma Bakanlığı ve üniversitelerin ihale işlerini aldığı dikkat çekiyor.
