ALTAN SANCAR
@altansancarr
altansancar@diken.com.tr
Anayasa Mahkemesi (AYM), 8 Temmuz 2018’de Tarsus T tipi Kapalı Cezaevi’nde hayatını sonlandırdığı belirtilen A.B.’nin anne ve babasının başvurusunda hak ihlali kararı verdi.
AYM, ‘yaşamı koruma yükümlülüğü’nün ihlal edildiğini tespit ederek, 100 bin lira tazminat ve soruşturmanın yenilenmesine hükmetti.
Haziran 2017’de hırsızlık, mala zarar verme ve konut dokunulmazlığını ihlal gibi suçlardan 13 yılı aşkın hapis cezası alan A.B., 2018’de tutulduğu Tarsus Kapalı Cezaevi’nde intihar etti. A.B.’nin ailesinin başvurusunu görüşen AYM hak ihlali kararı verdi.
AYM’nin kararında yer alan bilgilere göre, A.B.’nin cezaevinde bulunduğu sürede kurum içi görevlerde çalıştırılması uygun görülürken, bu sırada çalışacağı birime, hükümlülük/tutukluluk durumuna, suç türüne ve idari nedenlere göre birçok defa bulunduğu koğuşun değiştirildiği tespit edildi.
Raporda ‘İntihar riski var’ denmiş
Tutuklu için kurum tarafından düzenlenen raporda, A.B.’nin depresyonda olduğu, yüksek intihar riski taşıdığı, psikoz ve zarar verme riskiyle ruhsal travma problemi bulunması nedeniyle takip edilmesi ve psikiyatrik muayeneye tabi tutulması gerektiği belirtildi.
Rapor üzerine A.B. çeşitli tarihlerde psikiyatrik muayenelerle birlikte fiziksel rahatsızlıklar için çeşitli hastanelere sevk edildi. Psikiyatri muayeneleri neticesinde A.B.’nin kullanması için çeşitli reçeteler düzenlendi.
Koğuşundaki arkadaşlarının görevli personele A.B.’nin fazladan ilaç içtiğini iletmesi üzerine kurum içinde görevli psikolog ve sosyal hizmet uzmanıyla görüşmesi kararlaştırıldı. Bu esnada çeşitli tarihlerde de psikiyatri servisine muayeneye götürüldü. A.B.’ye uyku bozukluğu, depresyon ve anksiyete bozukluğu teşhisleri konuldu.
A.B. ise çeşitli tarihlerde kuruma dilekçe vererek ilaçları kullanmak istemediğini bildirirken bu süreçte kendisine zarar veren eylemlerde de bulundu. Devam eden davranışları nedeniyle A.B. daha yakından izlemeye alındı. 5 Temmuz 2018’de vücudunun çeşitli bölgelerinde kesiklerle hastaneye kaldırıldı, başta tedaviyi reddetti. Kabul ettikten sonra tedavi edilip yeniden cezaevine gönderildi.
7 Temmuz 2018’de bir daha intihara kalkışan ve hastanede tedaviyi reddeden A.B., cezaevine geri getirildi. Ancak aynı koğuştakiler, can güvenliklerini gerekçe göstererek A.B’yi istemedi. Bunun üzerine A.B. süngerli odaya alındı. Bir süre bu odada tutulan A.B., 8 Temmuz 2018’de alındığı tek kişilik hücrede, aynı günün akşamında yastığından kestiği parçaları ip yaparak ve ranzasını dik konuma getirerek yaşamına son verdi.
Cezaevi idaresi ve o gün görevli bulunan kurum çalışanları hakkında yürütülen adli ve idari soruşturmalar kusur veya suç unsuru bulunmadığı gerekçesiyle sonuçsuz kaldı. Aile hukuki süreçlerin tamamlanmasıyla 2019’da AYM’ye başvurdu.
‘Sorumluluk cezaevi idaresi ve personelinde’
Başvuruyu inceleyen AYM, devletin yetki alanında bulunan bireylerin yaşam hakkını diğer bireylerden, kamusal makamlardan hatta kendisinden de korumakla yükümlü olduğunu tespit etti.
Yüksek mahkeme geçmiş kararlarına atıfla, devletin bireyi, bireyin kendisinden gelebilecek risklere karşı yaşamını koruması için tedbir almakla yükümlü olduğunu hatırlattı.
Tutuklu ve hükümlülerin kendilerine zarar verme ihtimalini en aza indirme görevinin, yine kişinin özgürlüğünü aşırı sınırlamadan, cezaevi idaresi ve personelinde olduğunu vurgu yaptı.
‘Cezaevi yeterli tedbir almadı’
AYM süreç içinde hazırlanan sağlık raporlarını, kurum içi yazışmaları ve görevlilerin ifadelerini değerlendirerek cezaevi yönetiminin A.B.’nin yaşamının korunması için gerekli ve yeterli tedbirleri almadığına hükmetti.
Bu nedenle de A.B.’nin yaşamının kendi eylemlerine karşı korunamaması nedeniyle yaşamı koruma sorumluluğunun ihlal edildiğine karar verdi. Bu bağlamda sorumluların tespitinin gelecekte benzer olayların yaşanmasının önüne geçeceğine dikkat çekti.
Gerekçelerini sıralayan AYM, yaşamı koruma sorumluluğunun, etkili soruşturma yapma yükümlülüğünün ihlal edildiğine karar verdi. AYM aileye 100 bin lira tazminat ödenmesine ve soruşturmanın yenilenmesi hükümlerine de oybirliğiyle hükmetti.