MESUDE ERŞAN
@mesudersan
Erken başlangıçlı (50 yaşından önce) kolon (kalın bağırsak) kanseri tanısı alan hastaların, birinci derece akrabalarına erken kolonoskopi taraması öneriliyor. Ancak ABD’de yapılan ve Cancer Epidemiology dergisinde yayınlanan bir araştırma, 50 yaşından önce kolorektal (kolon-rektum) kanseri olanların sadece birinci değil, ikinci ve üçüncü derecedeki akrabalarında da aynı kanserin gelişme riskinin yüksek olduğunu ortaya koydu.
Buffalo ve Utah üniversitelerinin ortak çalışmasında, erken başlangıçlı kolorektal kanser teşhisi konan 1510 hastanın, birinci derece akrabalarının, yine 50 yaşından önce kolorektal kanser riskinin altı kat, ikinci derece akrabaların üç kat, üçüncü derece akrabaların ise 1,6 kat daha yüksek olduğu gösterildi.
Çalışmanın verileri taramayla ilgili önerileri hemen değiştirmeyecek. Ancak gelecekteki kolorektal kanser tarama stratejisini etkileyebilir. Zira aile öyküsü, kolon ve rektum kanserleri için bilinen bir risk faktörü. Her 10 kolorektal kanserden biri 50 yaşından önce görülüyor.
Gelişmiş ülkelerde daha sık görülüyor
Ailesinde daha önce kolorektal kanser görülen kişinin kanser riski daha fazla. Kalıtsal genetik faktörler, risk oranını artırıyor.
Onkoloji uzmanı Prof. Dr. Mustafa Özdoğan, bu faktörleri şöyle anlattı: “Hem kalın bağırsakta bulunan ailevi adenomatöz polipleri, hem de Lynch sendromu olarak da bilinen herediter polip dışı koloektal kanser, kolon kanseri riskini artıryor. Kalıtsal kolorektal kanserler hastalığın sadece yüzde 5-10’u oluşturmasına rağmen, bu genetik faktörleri taşıyan insanların hastalanma yaşı diğer kolon kanseri hastalardan daha genç. Herediter polip dışı kolorektal kanser, genetik kolorektal kanserlerin en yaygın olanı. Ortalama tanı yaşı 45.”
Prof. Dr. Özdoğan diğer risk faktörlerini şöyle sıraladı: “Önemli risk faktörleri arasında, iltihabi bağırsak hastalıkları (ülseratif kolit ve Crohn) yer alıyor. Beslenme tarzı etkili. Kırmızı et ve alkol risk oranını artırıyor. Bunun yanında meyve, sebze, baklagiller, beyaz et ve tahıl bakımından zengin gıdaları tüketmek riski düşürüyor. Ayrıca obezite ve sigara da önemli risk faktörleri arasında yer alıyor.”
50 yaşından sonra daha dikkatli olun
Kolorektal kanserde ortalama risk taşıyan bir kişinin, kalın bağırsak kanserleri için rutin tarama testlerine 50 yaşında başlamasını öneriliyor. Dışkıda gizli kan testi, sigmoidoskopi (kalın bağırsağın son kısmının incelenmesi), kolonoskopi, baryumlu grafi kolorektal tarama testleri.
Prof. Dr. Özdoğan “Kolorektal kanser taraması düşünenlerin seçenekleri doktorları ile konuşarak kendilerine en uygun olan tarama testinin uygulanmasını sağlamaları gerekir” dedi.
Öte yandan dışkıda gizli kan testi yılda bir, sigmoidoskopi beş yılda bir, kolonoskopi ise her 10 yılda bir öneriliyor.
Sağlık Bakanlığı ücretsiz tarıyor
Kolon-rektum kanserleri, Sağlık Bakanlığı’nın istatistiklerine göre ülkemizde hem kadınlar hem erkeklerde en sık görülen üçüncü kanser türü. Her yaşta görülebilmelerine rağmen en sık 50 yaşından sonra gözleniyor. Görülme yaşı ortalama 63.
Türkiye’de 50-70 yaş arasında kadın ve erkek nüfusa Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM), Toplum Sağlığı Merkezi (TSM), Sağlıklı Hayat Merkezi (SHM) ve Aile Sağlığı Merkezi’nde (ASM) iki yılda bir gaitada gizli kan testi yapılıyor. Sağlık Bakanlığı, 50-70 yaş arasındakilere, her 10 yılda bir de kolonoskopi ile tarama öneriyor. Ailede kalın bağırsak polipleri, kalın bağırsak kanseri, ülseratif kolit, Crohn hastalığı ya da kalıtsal polipozis veya polipozis dışı sendrom öyküsü olanlarda taramaya 40 yaşından itibaren başlanıyor.
Öte yandan birinci derece akrabalar çekirdek aile. Yani çocuklar, anne, baba. İkinci derecede akrabalar, dede, nine, torun, kardeş. Üçüncü derece akrabalarsa, yeğen, amca, dayı, hala, teyze. Kuzenlerse dördüncü dereceden akraba oluyor.