Madrid’li genç doktor Ana Jimena Barba, ev alma hayali kurarken kendini konut krizinin içinde buluverdi. Şehirden yarım saat uzakta ailesiyle yaşamak zorunda kalan Barba’nın köyündeki evlerin fiyatları birdenbire 500 bin avronun üzerine çıkmıştı. Bu, İspanya’daki ortalama yıllık maaşın yaklaşık 20 katına denk geliyordu.
Bu artışın arkasında, zengin yabancılara oturum hakkı sağlayan ve milyarlarca avro yatırım çeken ‘altın vize’ programı yatıyor.
Sonunda, oturma izni peşindekilerden milyarlarca avro akıttığı, ancak konut krizini daha da derinleştiren altın vize programına da İspanya da son verdi.
The New York Times’ın haberine göre söz konusu program, tüm Avrupa çapında konut fiyatlarının çığrından çıkardı ve barınma krizinin körükledi.
Dr. Barba gibi birçok Avrupalı, kara kara düşünüyor.
İspanya, 2012’de başlayan borç krizi sırasında vize teklifleriyle bütçe açıklarını kapatmaya çalışan altı AB ülkesinden biriydi. Krizden etkilenen ülkeler, nakit sıkıntısı çeken emlak piyasalarını canlandırmak ve yatırımcıları cezbetmek için bu yolu seçtiler. Sadece İspanya’nın 14 bin 576 vize verdiği ve zengin alıcılarla bağlantılı bu programlar, şehirdeki konut fiyatlarının yükselterek yerli halkı pazar dışına itti.
İspanya Başbakanı Pedro Sánchez, altın vize programının sona erdiğini duyururken konut erişiminin bir hak olduğunu belirtti: “Özellikle büyük şehirlerdeki stresli piyasalar ve yüksek fiyatlar karşısında yerli halkın yaşaması ve çalışması giderek zorlaşıyor.”
Altın vizeler, AB dışındaki kişilere, bazen ülkede yaşamadan, oturma hakkı satın alma imkanı tanıdı. Bu durum, Çin, Rusya ve Orta Doğu’dan yatırımcıları cezbetti ve Brexit sonrası Britanya vatandaşları ile giderek artan sayıda Amerikalıları da bu yola itti.
Ancak, altın vize programlarının konut piyasasına verdiği zarar göz önünde bulundurularak, Avrupa çapında programlar aşamalı olarak kaldırılıyor ya da kapatılıyor. Portekiz, 5.8 milyar Avro yatırım elde eden programını değiştirerek spekülatif alımları azaltmayı ve konut piyasasını soğutmaya çalışıyor. Lizbon hükümeti, uygun fiyatlı konut sorununu çözmek için yeni düzenlemeler uygulamaya koydu. İrlanda da Rus vatandaşlarının kara para akladığı endişeleriyle programını kapatma kararı aldı.
Yunanistan, yabancı yatırımcılara sunulan altın vize için minimum yatırım eşiğini 500.000 Euro’dan 800.000 Euro’ya çıkardı, ancak konut kıtlığı ve kiralık piyasalara baskıyı kabul eden Başbakan Kyriakos Mitsotakis, ülkenin hâlâ yatırımcı çekmeye ihtiyaç duyduğunu ifade etti.
Çalışma Ekonomisi Enstitüsü’nün raporu, vize programlarının ekonomik kalkınmayı teşvik ettiğini ancak aynı zamanda potansiyel riskleri de içerdiğini belirtti. Avrupa genelinde, emlak piyasası zengin yabancı yatırımcıların ilgisiyle değişime uğrarken, orta gelirli çalışanları dışlayan bir yapıya büründü.
Soylulaştırma ve kısa vadeli kiralama sağlayıcılarının yükselişi, krizden etkilenen Avrupa şehirlerinde uygun fiyatlı konut krizini daha da kötüleştirdi. Özellikle Yunanistan’da ev fiyatlarındaki artış dikkat çekiciydi; fiyatlar, altın vize programı aracılığıyla 250.000 Euro yatırım yapmaları karşılığında beş yıllık oturma izni sunulan yabancılar tarafından yükseltildi ve çoğu yerli halk için ulaşılmaz hale geldi.
Altın vize programları, yabancı yatırımcıların ilgisini çekerken, Atina gibi şehirlerde yerel halkın ve düşük gelirli ailelerin konut piyasasından dışlanmasına yol açtı. İspanya, 40.000 sosyal konut birimi inşa etmeyi planlayarak soruna çözüm getirmeye çalışıyor, ancak bu adımın Dr. Barba gibi yerli vatandaşlara hızlı bir yardım sunup sunamayacağı belirsiz. İspanya’nın mali krizden toparlanmasına rağmen, ücretlerin emlak piyasasının hızına yetişememesi ve artan enflasyon oranları, konut krizini daha da şiddetlendiriyor.
Madrid’deki bir hastanede alerji uzmanı olarak çalışan Dr. Barba, ev peşinatı biriktirmek için yıllarca çalışmak zorunda. Şehir merkezinde bir oda kiralayarak ve ailesiyle birlikte yaşayarak maliyetleri düşürmeye çalışıyor, ancak yine de ailesinin köyündeki evlerin fiyatlarına şaşkınlıkla bakıyor ve konut piyasasının adaletsizliği karşısında umutsuzluğa kapılıyor…