Hafta sonu, İstanbul’un simge yapılarından Kız Kulesi’nin restorasyon çalışmaları yeniden gündeme geldi. Kubbesinin olmaması, restorasyon için kapatılan yapının içinin merak edilmesi akla çeşitli endişeleri getirdi. Beş soru-cevapla ‘Kız Kulesi’nde neler olduğu’nu derledik.
Kız Kulesi’nde restorasyon çalışması neden yapılıyor?
Üsküdar’da Bizans devrinden kalan tek eser olan Kız Kulesi, önceleri Karadeniz’den gelen gemileri denetlemek için kurulmuş bir nevi gümrük noktası işlevi görüyordu. Zamanla deniz feneri işlevi üstlenen yapı, tarih boyunca çok kez harap oldu ve onarım gördü.
1944’te yaşanan yangında kulenin ahşap olan üst kısmı betonarme olarak yenilenmiş, 2000 yılında da restoran haline dönüştürülmüştü. Fakat Eylül 2021’de kulenin depreme dayanıksızlığı gerekçesiyle Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kuleyi restore etme çalışmaları yeniden başladı. Betonarme kısımları sökülerek kulenin özgün malzemesi ahşap ile yeniden yapılacak.
Kız Kulesi’nin restorasyon projesinin danışmanlığını, Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, mimar Han Tümertekin ve Prof. Dr. Feridun Çılı yürütürken, yapının depreme karşı dayanıklı olup olmadığına ilişkin raporlar, İstanbul Teknik Üniversitesi ve Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi tarafından hazırlandı.
Restorasyon çalışmaları sürerken Kız Kulesi yıkıldı mı?
Kız Kulesi’nin restorasyon çalışmaları sürerken, Twitter’da bir kullanıcı tarafından paylaşılan videoda kulenin brandayla çevrili halinde kubbesinin olmaması ve arka tarafın görülmesi dikkat çekti. Sosyal medyada kullanıcılar görüntülere ‘Kız Kulesi’nin yıkıldığı’, ‘zarar verildiği için perdeyle kapatıldığı’, ‘çalındığı’ gibi yorumlarla tepki gösterdi.
Twitter’da trend olan #KızKulesi etiketiyle on binlerce paylaşım yapıldı. Türkiye’de geçmişte yaşanan restorasyon tartışmaları ve restorasyonu yapan şirketin hissedarlarının AKP Üsküdar İlçe Yürütme Kurulu üyesi ve akrabası olması iddiaları görüntülerinin hızla yayılmasına neden oldu.
Ancak restorasyon projesi açıklandığı dönemde kulenin betonarme kısımlarındaki demirlerin çürümesi ve olası depremde büyük hasara yol açacağı göz önüne alınarak kulenin avlusu üzerindeki çatının kaldırılması ve tarihi kayıtlardaki özgün malzemesine kavuşturulmasının planlandığı belirtilmişti.
Yani Kız Kulesi yıkılmadı ya da çalınmadı. Onarım için söküldü.
Uzmanlar ne diyor?
Tartışmalar sürerken projede yer alan uzmanlar ‘endişeye mahal yok’ diyerek her şeyin olması gerektiği gibi ilerlediğini söylüyor.
Projede yer alan mimar ve restorasyon uzmanı Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Cumhuriyet’e yaptığı değerlendirmede restorasyon sırasında tarihe saygı duyulduğunu anlattı: “1944’te yaşanan bir yangından sonra kulenin üst kısmı betonarme olarak yeniden yapılmış. Kız Kulesi, lodoslara açık ve deniz kenarında rutubetli bir yer. 1944’ten beri kullanılan betonarmenin içerisindeki demirler paslanmış ve depreme dayanıklılığını yitirmişti. Yangından sonra yapılan restorasyon belgeleme olmadan, kendi malzemesiyle yapılmadan olmuş. Şu an yapılan restorasyonla kule, II. Mahmut dönemine ait olan haline geri döndürülecek. Dolayısıyla balkon ve kubbe ahşaptan yapılacak.”
Projede yer alan tarihi eser ve restorasyon uzmanı Prof. Dr. Feridun Çılı da Independent Türkçe’ye yaptığı açıklamada beton alanların yanında, alt kısımdaki orijinal alanlarının da yıkıldığı yönünde bazı iddialara cevap verdi: “Seyir terasının üzerinde kalan kısım 1944 yılında betonarme olarak yapılmış. Kötü kalitede bir beton olduğu için de bozulmuş. İçindeki donatı korozyona uğramış ve paslanmış. Zaten böyle bir yapının yarısı yığma, üzerine de gecekondu gibi betonarme olmaz. Olsa da sürekliliği olmaz. Bu yapının özgün hali seyir terası ve üstündeki kotun ahşap olmasıdır. İlk yapıldığında böyleydi. Şu anda önerilen şey de bu. Yani seyir terasının üzerindeki bölüm sökülecek ve ahşap olarak yeniden yapılacak. Dolayısıyla restorasyon projesinde de yapılan işte de hiçbir sorun yok. Ancak etraftan soru sorulmasın diye kulenin etrafı kapatıldı. Kapatılınca da bilen bilmeyen, gören görmeyen ‘Yok arkadan gemi geçti, demek ki yıkılmış’ gibi iddialar ortaya attılar. İlk defa doğru bir şey yapılıyor orada. Bir taraftan da insanların böyle tepki göstermesi de hoşuma gidiyor.”
Mimar-Restoratör Seda Özen Bilgili ise bu durumun ‘yıkmak değil arındırmak’ olduğunu söyleyerek, iskelenin mevsim şartlarından etkilenmemek ve yapı üzerinde insanların çalışabilmesi için yüksek kurulup, etrafı da kapatıldığı için fotoğrafların yanıltıcı olabileceğini ifade ediyor.
Bilgili, Kız Kulesi’nin restorasyon brandasının bir kısmının hemen açılıp kulenin gösterilebileceği ve meslek odalarına, kamu kurumlarına gezdirilerek soru işaretlerinin giderilebileceğini aktarıyor.
Kız Kulesi’nin son hali nasıl olacak?
kizkulesi.com.tr‘de yer alan bilgilere ve fotoğraflara göre Kız Kulesi’nin avlusu üzerindeki çatının kaldırılması ile özgün dendanlar ve seğirdim yolları ortaya çıkarılması, sur ve kulenin özgün duvarlarındaki çimento derzlerin temizlenerek horasan harcı ile yeni derzlerin yapılması, iç ve dış avludaki zemin
kaplamalarının tarihi kayıtlarda tespit edilen özgün malzemesine kavuşturulması, kubbenin özgün
malzemeleriyle yeniden inşa edilmesi gibi birçok detayın değişmesi hedefleniyor.
Kız Kulesi ne zaman açılacak?
Kız Kulesi Ekim 2022’de ‘Anıt Eser’ olarak ziyaretçilere açılacak.
