Suriye’nin eski medya sorumlusu Kamel Saqr, devrik lider Beşar Esad’ın Rusya’ya kaçmadan önceki son saatlerini gün yüzüne çıkardı.
Esad’ın Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’la görüşmeyi neden reddettiğini, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e son çağrısını ve bir türlü okuyamadığı konuşma metnini anlattı Saqr.
Al Arabiya televizyonuna bir buçuk saat konuşan Saqr’ın gözünden işte Esad’ın umdukları ve buldukları: ‘‘Halep’in düşmesi onu çok şaşırttı. O ana kadar gelişmelerden endişe duymamıştı. Böyle bir şeyin nasıl olduğunu aklı almıyordu.’’
8 Aralık sabahı Suriye’deki muhalif güçler Halep, Hama ve Humus’un ardından başkent Şam’ı da ele geçirdiklerini ve Esad’ın ülkeden kaçtığını duyurmuştu.
İdlib’deki Heyet Tahrir eş-Şam’ın (HTŞ) güneye ve Türkiye destekli Suriye Milli Ordusu’nun (SMO) doğuya başlattığı harekat sonucunda 24 yıllık Esad hükümeti, tam 11 günde devrilmişti.
Devrik lider Esad, ailesiyle Rusya’ya sığınmıştı. Bu sırada televizyonlar Suriyelilerin ‘özgürlük’ kutlamalarını yayınlıyordu: Gökyüzüne atılan neşeli kurşunlar, yerlerde sürüklenen Esad heykeli… 61 yıllık Baas rejiminden kurtulduklarını ve aydınlık bir geleceğe yelken açtıklarını söylüyordu insanlar.
Peki 11 günde hükümeti deviren bu yıldırım harekatının başarıya ulaşabileceğini nasıl öngörememişti Esad? Yoksa görmüştü de, eli kolu mu bağlıydı? Müttefikleri Rusya ve İran yardım eli uzatmadı mi?
Devrik lider Beşar Esad hükümetinin medya sorumlusu Kamel Saqr anlattı…
Putin’den yardım istedi
Esad 30 Kasım cumartesi günü Moskova’dan Suriye’ye dönüyordu. Belki de son kez adım atacağı Suriye’de Halep düşmüştü. Çok şaşkındı Esad: ‘‘Böyle bir şeyin nasıl olduğunu aklı almıyordu’’ dedi Saqr.
Moskova’da Putin’le görüşebilmek için Four Seasons otelinde tam iki gün beklemişti. Fakat Putin bir saat süren görüşmenin gizli kalmasını istemişti. Resmi açıklama yayınlanmadı. ‘‘Vardır kendince bir sebebi’’ diye düşünmüştü Esad.
Esad’ın Putin’den tek isteği vardı: İran’ın Suriye’ye askeri desteği için güvenli koşulların sağlanması. Ama ne Rusya ne de İran müdahale edebilecek durumdaydı.
‘‘Esad Suriye’deki muhalifleri durdurmak istiyordu. Askeri yardımlar için gereken güvenli hava ulaşımını Putin’in bizzat sağlamasını istedi’’ dedi Saqr.
‘Ordu için savaş günleri geride kalmıştı‘
Suriye’de Esad için işler iyiye gitmiyordu. Ordusu psikolojik ve lojistik olarak hazırlıksızdı.
Müttefiklerinden ise yardım eli uzanmıyordu: Rusya’nın aklı fikri Ukrayna’daydı. İran müdahil olmaya gönülsüzdü. Hizbullah Lübnan’da ağır darbe almıştı. Diğer yandan İsrail’in gözü Suriye’nin üstündeydi.
Saqr’a göre Suriye ordusu anlamsızlıkla boğuşuyordu: ‘‘Ordu için savaş günleri geride kalmıştı. Ordunun psikolojisi ortadaydı. Savaşmanın ulusal bir önemi kalmadığını hissediyorlardı. 2020’den sonra tekrar savaşmanın ne manası vardı ki.’’
Tayyip Erdoğan’la görüşmeyi neden reddetti?
Esad çaresizce İran’dan Türkiye’ye ulaşmasını talep etti. Fakat İran savaşa müdahil olmak konusunda eskisi kadar istekli değildi, dedi Saqr.
Türkiye, 6 Aralık’ta, arabuluculuk döneminin kapandığını İran’a kesin olarak iletti.
Esad, Tayyip Erdoğan’la doğrudan görüşmeyi reddediyordu. Saqr, ‘‘Esad neredeyse emindi’’ dedi: ‘‘Erdoğan’la görüşmek yeniden ilişki kurmaya değil, siyasi tavizler vermeye yol açardı.’’
Esad sahada zafer kazandığını düşünüyordu, dedi Saqr, dolayısıyla siyasi taviz vermeye yanaşmadı. Hakeza Tayyip Erdoğan’ın da kontrolündeki toprakları kaptırmaya niyeti yoktu.
Esad yaz aylarında Rusya ve İran’la iki kere görüşmüştü. Ruslar, diyor Saqr, Esad’ı Tayyip Erdoğan’la görüşmesi gerektiğine ikna etmek için çok dil dökmüştü.
Fakat o, Türkiye’nin Suriye’den çekilmesini istiyordu. Taraflar ne yapsa ortak zemin bulamadılar.
Okun(a)mayan metin
Esad salıdan perşembeye (Suriye’yi terk etmesinden üç gün önce) kadar Putin’e ulaşamayınca başının belada olduğunu anladı. Bir ara Putin’in Belarus’u ziyaret ettiğini ve telefonlara çıkamayacağını öğrendi (Saqr tarihleri net olarak belirtmiyor).
Öyle ki perşembe günü Esad 400 kelimelik bir konuşma hazırladı. Metni televizyon yayınında okuyacaktı. Saqr’a göre metnin bölümleri özetle şöyleydi:
- Suriye’nin bölünmesi konusunda uyarı.
- Türkiye’nin sahtekarlığı.
- Araplara Suriye’nin birliğini destekleme çağrısı.
- Suriyelilere ‘Savaşın!’ çağrısı.
‘‘Esad konuşma metinlerini hep kendi yazardı’’ dedi Saqr. ‘‘Bu 400 kelimelik metnin farklı olduğunu söylüyordu; metinde gergin ve kaygılı bir ruh vardı. Bu aslında kendi ruh haliydi.’’
Fakat konuşmayı iki kere erteledi Esad. Cumartesi günü artık konuşma yapmayacağını söylüyordu. Muhalif güçler Humus’a kadar ilerlemiş, Suriye ordusu silah bırakmıştı. Esad’ın umudu tükenmişti.
Cumartesi akşamı Saqr’ın sorumlu olduğu medya ofisi, Esad’la son kez konuştu. Esad, dedi Saqr, Hmeimim hava üssünde Rus ve Suriyeliler arasında bir askeri toplantıdan bahsediyordu.
Esad o gece ailesiyle Rusya’ya gitti. Kremlin, Esad ve ailesinin iltica ettiğini duyurdu.