CANAN COŞKUN
canancoskun2@gmail.com
@canancoskun
İstanbul’un Üsküdar ilçesinde bulunan Validebağ Korusu’na yapılmak istenen projenin planlarına ilişkin İstanbul 6’ncı İdare Mahkemesi yürütmeyi durdurdu. Kararda, inşaat sürecinin korudaki ekosistemi olumsuz yönde etkileyip sonunda kullanıcı sayısını artırarak çöküşüne neden olacağı belirtildi.
İstanbul 6’ncı İdare Mahkemesi, Validebağ Gönüllüleri Derneği, İnşaat Mühendisleri Odası, Mimarlar Odası, Ziraat Mühendisleri Odası, Çevre Mühendisleri Odası ve Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası’nın planların istemiyle açtığı davada karar verdi.
‘Millet Bahçesi’ yapılırsa neler olacak?
Kararda bilirkişi heyetinin değerlendirmesi de yer aldı. Heyet, İstanbul 1 No’lu Tabiat Varlıklarını Koruma Komisyonu ile İstanbul 6 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 2018’de verdiği ‘olumlu’ kararların projenin teknik incelemesine yönelik olduğunu belirtti. Ekolojik yapı özelinde detaylı inceleme yapılmadığı kanaatine vardı.
Bilirkişi heyeti, ‘millet bahçesinde yer alan çocuk oyun alanı ve fitness alanı gibi öğelerin korunun doğallığını bozup orayı bir bahçe veya park haline dönüştüreceğini’ ifade eti. Validebağ Korusu’nun Fethipaşa Korusu ve Hıdiv Korusu’ndaki gibi tamamen park haline getirilmemesi gerektiğine işaret edildi.
Heyet, korunun Üsküdar Belediyesi’nin isteği üzerine 2007 yılında İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi tarafından hazırlanan plana göre yönetilmesi gerektiğini kaydetti.
Bilirkişilerin bazı tespitleri şöyle:
- ‘Millet Bahçesi Projesi’ uygulandığında Validebağ Korusu doğallıktan uzaklaştırılacaktır.
- Millet Bahçesi ile planlanan yapılan ve yol yoğunluğunun artışı, her türlü kirlilik etkisinin koruluğun en iç bölümlerine ulaşan miktarını ve toprakta kompaktlaşmayı daha da arttıracaktır.
- Millet Bahçesi ile kullanıcı yoğunluğu artacağı için sonuçta doğal ya da yabancı süs bitkileri ve ağaçların ölümünün hızlanacağı açıktır.
- Millet Bahçesi Projesi’nin uygulanabilmesi için alanın yüzde 40’ının inşaata maruz kalacağı görülmektedir. Koru hem inşaatla ağır bir baskı altına girecek, sonrasında ise ziyaretçi yoğunluğunun artması sonucunda hayatiyetini kaybederek büyük zarar görecek.
- İnşaat kazılarından çıkacak büyük miktarda malzemenin koruya serilmesi toprak erozyonuna neden olacak.
- İnşaat artığı malzemenin toprağı kirletme olasılığı var. İnşaat sürecinde gürültü, toz vb. nedenlerle yaban hayatı zarar görecek.
- Planlanan aydınlatmanın korunun en iç noktalarına kadar yayılması yaban hayatı üzerinde olumsuz etkiler yaratacak.
- Koru doğallığı ifade ettiği için burada konfor aramamak gerektiğini gelen halka da öğretmek gerekir.
- Korular konfor alanları değildir. Doğal hayatı korumak için orayı kendinize değil, kendinizi oraya uydurmanız gerekir.
Mahkeme: Çöküşe neden olur
Mahkeme de bilirkişilerin raporunu kararına esas aldı. Koruyla ilgili peyzaj projesinin koru kavramına uymadığını belirten mahkeme, projenin habitat özelindeki etkilerinin de ortaya konulmadığını kaydetti.
Projenin 1’inci derecede doğal SİT alanı koruya kamu yararının dışında iş ve eylemler yapılabileceği sonucunu doğurduğundan durdurulmasına hükmedildi.
Bir karar daha çıkmıştı
Koruya yapılması planlanan ‘millet bahçesi projesi’nin planlarının iptali istemiyle, bölge sakinleri ve gönüllüleri ile Şehir Plancıları Odası ve Mimarlar Odası İstanbul şubeleri de dava açmıştı.
Aynı mahkeme, önceki gün mahalle sakinlerinin başvurusuyla ilgili de planların durdurulmasına karar vermişti. Karar dün duyurulmuştu.
Cami yapımıyla başladı
Validebağ Korusu, 1999 yılında ‘doğal SİT alanı’ olarak tescillendi. Koruda 120’nin üzerinde kuş türü, 30’un üzerinde kelebek çeşidi, çeşitli canlı ve böcek türleri, zengin bitki örtüsü, anıt ağaçlar ve meyve ağaçları bulunuyor. Validebağ Korusu kentin içindeki doğal bir yeşil alan aslında.
Koruya yönelik müdahaleler 2014 yılında başladı. İki yıllığına İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne devredilen korunun çevresinde birçok cami olmasına karşın girişlerinden birine de cami yapıldı. Polisin sert müdahalelerde bulunduğu o günlerde caminin bir cemaatinin olmamasına karşın yapıldığı belirtilmişti. Buna karşın koru, gönüllülerin direnişi sayesinde korunmuş, herhangi bir proje hayata geçememişti.
Üsküdar Belediyesi’ne devir
Koru için 2018 yılında ‘Millet Bahçesi projesi’ hazırlandı ancak bu proje de hayata geçmedi. Üsküdar Belediyesi Meclisi Mart 2020’de, yani salgının başında ‘olağanüstü’ gündemle toplandı ve mülkiyeti Hazine’ye ait olan korunun 261 bin metrekarelik bölümünü bakım ve onarım gerekçesiyle Üsküdar Belediyesi’ne tahsis etti.
Bu gelişmeden yaklaşık bir yıl sonra Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum, 24 Nisan’da Üsküdar’ı ziyaretinin ardından sosyal medya hesabından Validebağ Korusu’nda Üsküdar Belediyesi’yle ‘Düzenleme ve Rehabilitasyon Projesi’ni hayata geçireceklerini duyurdu.