ALTAN SANCAR
altansancar@diken.com.tr
@altansancarr
Orta ve alt gelir gruplarının gerek kiracı gerekse mülk sahibi olarak barınmasını sağlamak amacıyla kurulan TOKİ, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın vaadi millet bahçeleri için dört yılda en az 7 milyar 680 milyon lira harcamayı planlıyor. TOKİ afet konutları içinse yalnızca 2 milyar 355 milyon lira harcamayı hedefliyor.
2018’de cumhurbaşkanlığı seçimlerine gidilirken, AKP ve MHP’nin adayı Tayyip Erdoğan, düzenlediği bir mitingde ‘millet bahçeleri’ vaadini dile getirmişti. Hatta Erdoğan bu bahçeler için “Millet bahçesinde yatıp yuvarlanacaksınız” demişti.
Vaadin ardından hem AKP’li belediyeler hem de TOKİ hızla millet bahçesi çalışmalarına başladı. TOKİ Erdoğan’ın vaadinin dile getirildiği 2018’den Eylül 2022’ye gelene kadar geçen sürede 141 ihale düzenledi. Hem TOKİ’nin sitesindeki hem de Elektronik Kamu Alımları Platformu’nda (EKAP) yer alan bilgilere göre sözleşmesi imzalanan, tamamlanan ve yapımı devam eden 140 millet bahçesi için toplam harcanacak tutar 5 milyar 508 milyon 628 bin liraya ulaşacak. Geriye kalan bir millet bahçesininse henüz sözleşme imzalanmadığı için hangi tutara mal olacağı bilinmiyor.
Ayrıca İstanbul Atatürk Havalimanı Millet Bahçesi’nin maliyeti de 2 milyar 174 milyon lira olacak. Bu veri TOKİ’nin sitesinde yer almasa da kamuoyuna gazeteci Çiğdem Toker tarafından duyurulmuştu.
Millet bahçeleri için dört yılda 7 milyar liradan fazla harcamayı hedefleyen TOKİ, 2004’ten bu yana alt gelir grupları için inşa ettiği ve edeceği 42 bin 275 konut için toplamda 1 milyar 682 milyon 463 bin lira harcamış olacak.
Öte yandan TOKİ tarafından ihalesi yapılan 30 bin 876 afet konutu için TOKİ’nin kasasından 2 milyar 355 milyon 827 bin lira çıkacak. Böylece yalnızca dört yılda Türkiye’nin gündeminde olan millet bahçelerine alt gelir gruplarına ve afet mağdurlarına inşa edilen ve edilecek konutlardan daha fazla harcanmış olacak.
TOKİ bunların yanında stadyum inşaatlarına 1 milyar 997 milyon 316 bin lira ayırdı.
TOKİ’nin sitesinden ve EKAP’tan elde edilen verilere göre TOKİ’nin proje tipine göre tamamı AKP dönemine ait harcamalar şöyle:
- Millet bahçeleri: 7 milyar 682 milyon 628 bin lira
- Afet konutları: 2 milyar 355 milyon 827 bin lira
- Alt gelir grupları için konutlar: 1 milyar 682 milyon 463 bin lira
- Konut ve sosyal donatılar: 21 milyar 30 milyon 402 bin lira
- Stadyum inşaatları: 1 milyar 997 milyon 316 bin lira
- İdarenin kendi mülkiyetindeki arsalar üzerinde yapacağı veya yaptıracağı konutlar: 35 milyar 99 milyon 426 bin lira
- Kamu binaları: 5 milyar 144 milyon 615 bin lira
- Kentsel dönüşüm: 16 milyar 167 milyon 361 bin lira
TOKİ’nin kuruluş amacı
1984’te 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu ile özerk Toplu Konut Fonu’na bağlı, Toplu Konut ve Kamu Ortaklığı İdaresi Başkanlığı adıyla Toplu Konut İdaresi Başkanlığı (TOKİ) kuruldu. Kuruluş kanununun gerekçesinde orta ve alt gelir gruplarının gerek kiracı gerekse mülk sahibi olarak barınma olanakları zorlaştığından böyle bir yapılanmaya gidildiği ifade edildi. 1993’te bağımsız bütçeyle faaliyetlerini yürüttü. Bu yıldan sonraysa genel bütçe kapsamına alındı. 1984-1993 tarihleri arasında, 877 bin 984 konut finansman desteği sağlandı. 1993-1999 yılları arasında 252 bin 117’ye düşerken, 2003-2009 yılları arasında 369 bin 547’ye yükseldi. TOKİ 1983’ten 2002’ye kadar geçen 19 yılda toplam 43 bin 145 konutu tamamlarken, yaklaşık olarak 950 bin konutu da kredilendirdi.
İlerleyen yıllardaysa TOKİ’nin çalışma alanı konutlardan stadyumlara, kentsel dönüşümden afet konutlarına, en nihayetinde millet bahçelerine kadar uzandı.