BURAK ŞAHİN
Vandallık olarak tanımlayanlar, hiçbir şekilde yasal olmadığını iddia edenler, üzerini griyle kaplayanlar, ‘Böyle sanat mı olur?’ diyenler, ‘E madem sanatçı, nasıl para kazanıyor?’ diye soranlar… Bu soruların kesin cevabı yok ama şu kesin ki, sokak sanatı bu bilinmezlikler içinde dünyada yayılmaya devam ediyor.
Özellikle 1960’larda gençler sayesinde dile gelen sokaklar, tüm yasal zorlamalara karşın konuşmayı sürdürüyor. Birçok ülkede savaş, iç çatışma ya da toplumsal bir hareketin ardından şaha kalkan sokak sanatı, özellikle protest zemine oturmuş tavrıyla ‘Bunlar hep anarşik‘ten sempati kazanma ve destek görme noktasına hızlı bir geçiş yapmış durumda.
Yıllardır devam eden ve artık klişe haline gelmiş tartışmalar bir kenarda dursun, gerilla sanatçılar sokaktaki insanlara aracıları devredışı bırakarak, ücret istemeden, doğrudan eserlerini sunmaya devam ediyor.
İşte dünyanın farklı yerlerinde ‘sokakların gerçek sahipleri’ olarak tanımlanan 10 isim:
ICY ve SOT
2006’dan bu yana stencil (kalıp) yöntemini kullanarak yaptıkları eserlerle dikkat çeken İranlı kardeşler, insan hakları, barış, umut, toplumsal olaylar ve LGBTİ gibi konuları işliyor. İlk çalışmalarını Tebriz’de yapan ICY ve SOT, İranlı yetkililerin bu eserleri sakıncalı bulmalarından dolayı 2009’da tutuklandı. Hapishaneden çıktıktan sonra sanatlarını devam ettirmek isteyen ikili, 2012’de ABD’den sığınma hakkı aldıktan sonra dünyayı gezmeye başladı.
Ammar Ebu Bekir ve El Zeft
Hüsnü Mübarek’in devrildiği 25 Ocak 2011 devriminden sonra Mısır’da sokak sanatı konusunda adeta patlama yaşandı. 2013’te yaşanan askeri darbeyle büyüyen olaylar karşısında duvarlar da sessiz kalmadı. Ammar Ebu Bekir ve El Zeft adlı iki sokak sanatçısı bir yanda emniyet güçlerinin kurşunuyla öldürülen 17 yaşındaki üniversite öğrencisi Bilal Ali Cabir‘i resmederken, öbür yanda homofobiye karşı seslerini yükseltti.
DOLK
Norveç’in en ünlü sokak sanatçılarından DOLK, stencil yöntemini en ustaca kullanan isimlerden biri. Başta kendi şehri Bergen olmak üzere dünyanın birçok noktasında eserler üreten sanatçı, son zamanlarda birçok sokak sanatçısının tasvip etmediği türden galeri sergileri düzenlemeye başladı. Popüler kültürle dalga geçmeye devam eden DOLK’un gerçek kimliği hâlâ bilinmiyor.
Dot Dot Dot
Norveçli bir başka sanatçı Dot Dot Dot yıllar içinde graffiti’yle stencil arasında gidip gelse de, hâlâ ironik çalışmalar sergilemeye devam ediyor. Artistik işleri dışında özellikle çevre duyarlılığı konusunda politik çizimler yapan sanatçı, son olarak Brooklyn’de bir sanat projesinde ortaya çıkmış ve nükleere dikkat çekmişti.
Banksy
Sokak sanatının belki de dünyaca en ünlü ismi Banksy, uzun bir aranın ardından sessizliğini geçtiğimiz günlerde bozdu. Ekim 2013’te New York‘ta yaptığı açık hava sergisi ‘Better Out Than In’den beri ‘ortalıkta görünmeyen’ İngiliz sanatçı stencil’i adeta başka bir boyuta taşıdı. Eserleri kadar kim olduğuna dair sorularla da gündemi meşgul gelen Banksy, ‘sivri‘ çalışmalarıyla birçok insana ‘rahatsızlık‘ vermeye devam ediyor.
Alias
Çalışmalarına Almanya’nın başkenti Berlin’de başlayan ve eserleri artık dünyadaki birçok insan tarafından bilinen Alias, kendi çizimlerini şehrin en az bakılan yerlerinde, en can alıcı ifadelerle yapmaya çalıştığını söylüyor. Çalışmalarının neredeyse hepsinde çocukları konu eden sanatçı, sokaklar dışında da birçok sergi düzenledi.
Escif
İspanyol sanatçı, birçok sokak sanatçısından farklı tarzıyla dikkat çekiyor. Avrupa’daki ekonomik krizi dert edinmiş isimlerden olan Escif, politik içerikli eserleriyle geniş bir hayran kitlesine sahip. Uzun bir aranın ardından o da Banksy gibi geçtiğimiz günlerde ortaya çıkıp, avronun değer kaybına bir kez daha vurgu yaptı.
DALeast
Çinli sanatçı DALeast, tamamen kendine has tarzı ve üç boyutlu çalışmalarıyla dünyanın neresinde olsa tanınan eserler yapıyor. Üç yaşından beri sanatla ilgilendiğini söyleyen ve şimdilerde Güney Afrika’da yaşayan sanatçı, 2008’de Çin’deki Olimpiyat Oyunları öncesinde tutuklandı. Fakat bu durumu ‘işinin parçası‘ olarak değerlendiren Daleast, sanat tutkusundan vazgeçmeyeceğini söylüyor.
Invader
Modern sokak sanatının bilinen en eski isimlerinden nam-ı diğer ‘mozaiklerin efendisi’, 8 bit oyunlardaki görüntülerden esinlenerek yaptığı çalışmalarıyla fenomen haline geldi. Banksy’yle de sıkça görüştüğü bilinen Invader, mozaik çizimlerini dünyanın birçok yerinde sergiledi.
Yessek ve Kabahatlar Atölyesi
Listedeki diğer isimler gibi dünyaca tanınmış değiller, nitekim eserlerini görmek için Türkiye’ye diğer ülkelerden ziyaretçi akınları da olmuyor. Fakat yaptıkları işlerle bu listede yer almayı fazlasıyla hak ediyorlar. Özellikle Gezi eylemleri sonrasında Türkiye’de iyice yaygınlaşan sokak sanatı ve duvar yazılamaları arasında yaptıkları işlerle dikkat çeken Yessek ve Kabahatlar Atölyesi, devlet tarafından katledilen isimleri anmasının yanı sıra eğlenceli çalışmalara da imza atıyor.