MESUDE ERŞAN
@mesudersan
Tüm dünyayı etkisi altına alan Omicron’un ve pandeminin kaderini aşılanma belirleyecek. Aşılarını tamamlayanlar hastalığa yakalansa da hafif geçiriyor ve ölmüyor.
Türk Tabipleri Birliği (TTB) Pandemi Çalışma Grubu üyesi ve Halk Sağlığı Kolu Başkanı Dr. Nasır Nesanır, aşı olmamanın bir bireysel özgürlük değil, halk sağlığı sorunu olduğunu söyledi.
Türkiye çifte tehlikenin içinde
Omicron baskın varyanta dönüşse de Delta’nın da etkisini sürdürdüğünü belirten Nesanır, “Türkiye çifte tehlikenin içinde. Bu nedenle aşılama bir kat daha önemli” dedi.
Dünyada yüzbinlerce insan eksiz doz aşılı veya aşısız olduğu için Covid-19 enfeksiyonu nedeniyle öldü. Türkiye’de de aşılanmamanın bedelinin ağır olduğunu söyleyen Nesanır, şöyle devam etti: “Aşısız ya da eksik doz aşılı insanların aşı yaptırmaya yönelmesinde çevrelerindeki aşısızların hastaneye yatış ve ölümleri önemli bir faktör. Oysa aşı yaptırmak için böyle ağır bedellerin ödenmesine gerek yoktu. Sağlık bakanlığı verilerine göre ölümler yüksek seyrini sürdürüyor. Açıklanan resmi ölüm sayısı 85 bini geçti. Bu kayıpların önemli bir kısmı, aşılarımız varken son altı ayda oldu. 11 Mart 2020- 31 Aralık 2020 ölümlerin yüzde 24’ü, 1 Ocak 2021- 30 Haziran 2021 arasında yüzde 34’ü, 1 Temmuz 2021-18 Ocak 2022 ölümlerin yüzde 42’si gerçekleşti. 2021 yılında ölümlerin büyük çoğunluğunun aşısız ve eksik doz aşılı kişilerde olduğunu biliyoruz. Kat kat fazla sayıda insan da yoğun bakımlara yattı. Zorunlu aşı kampanyası yapsaydık bu kadar ölüm yaşamazdık.”
Ciddi ağır hasta yükü hastaneleri kitliyor
Aşısızlar ve eksik doz aşılıların vakaların büyük çoğunluğunu oluşturmasının tek etkisi, kişilerin kendi hastalıkları veya ölümleri değil elbette. Ciddi ve ağır hasta yükü sağlık kurumlarını kilitliyor. Sağlık çalışanlarında tükenmeye neden oluyor. Onlar da hastalığa yakalanıyor ve karantinaya alınıyorlar. Bu sağlık hizmetlerine yansıyor.
Nesanır: “Aynı zamanda ekonomik kriz döneminde işsizlik, yoksulluk, barınma, sağlık güvencesizliği, çalışma yaşamında derin sömürü, şiddet sağlık sorunlarının artmasına, artan sağlık sorunları ise artan sağlık hizmeti gereksinimine yol açar. Türkiye’deki yoksul kesimin ağırlıklı olarak kullandığı devlet hastaneleri ve devlet üniversite hastanelerinde sağlık hizmeti Covid-19’a yöneldi. Bundan dolayı Covid-19 sadece bir hastalık değil. Sağlığı bütün boyutları ile etkileyen bir sonuç aynı zamanda.”
Aşı kampanyaları için geç kaldık
Omicron dalgasını durdurmak için kapanma veya toplumsal hareketlilikte azaltmaya gidilmediği belirten Nesanır, “Bu sürü bağışıklığının kabul edilmesi anlamına geliyor. Bu durumda insanların ölmemesi ve hastaneye yatmaması için ivedilikle zorunlu aşı kampanyası başlatmanız gerekir. Buna çok geç bile kaldık. Başta risk grupları olmak üzere aşılama ile ilgili zorunlu düzenlemeler yapacak ya da var olan düzenlemeleri genişletecek ülkeler Omicron vakalarında mevsimsel gribe göre daha az vaka ölüm hızı yaşayacaklar” dedi.
Aşısızlar giremesin
Okulların bugün başlayan yarıyıl tatillerinin bir fırsat olduğunu söyleyen Nesanır, şu önerilerde bulundu: “Okullarda iki hafta boyunca aşı istasyonları kurularak, zorunlu aşılama yapılabilir. Omicron varyantı, kış şartları ve düşük aşılama oranı göz önünde bulundurulduğunda virüsü alma ve bulaştırma riskini azaltacak şekilde toplumsal hareketliliğe düzenlemeler getirilmesi kaçınılmaz hale geldi. Bu kapsamda kapalı ve kalabalık ortamlara girmek isteyen 12 yaş üzeri çocuk ve yetişkinlerin Covid-19’a karşı yeterli düzeyde bağışık olduğunu gösteren bir sistem kurulmalı. Buralara girebilmek için tam aşılanmış olmak koşulu getirilmeli. İkinci koşul, PCR testi pozitifliği ile hastalığı geçirmenin üzerinden üç aydan uzun süre geçmemiş olması. Tüm yeme içme mekanları, AVM’ler, eğlence, kültür ve sanat etkinlikleri, kuaför gibi yakın bir şekilde kişisel bakım veren ortamlar, kapalı ortamda her türlü kongre, toplantı, eğitim, düğün gibi etkinlikler, spor müsabakaları, şehirlerarası ve şehir içi toplu taşıma araçları, ibadethaneler gibi kapalı ve kalabalık ortamlarda bu iki koşul aranmalı. Böylece tam aşılı bireyler hayatlarını pandemi koşullarına rağmen olağan haline en yakın şekilde sürdürülebilir. Geçiş sürecinde eksik aşıların tamamlanmasına fırsat vermek için son 48 saatte alınmış örnekte negatif PCR sonucu olanların bir ay süre ile bu ortamlara girmesine izin verilebilir.”
Gribe benzeyecek mi?
Omicron, mevsimsel gripten (influenza) daha az ölümcül olabilir mi? Önümüzdeki süreçte Omicroun ölüm hızı nasıl seyreder? Nesanır bu sorulara karşılık, “Vaka ölüm hızı Omicron varyantı ortaya çıkmadan önce zaten gribe benziyordu” dedi ve devam etti:
“İlk Omicron vakası 11 Kasım 2021’de görüldü ve 11 Ocak 2022 tarihine kadar dünya çapında teyit edilmiş 115 ölüm bildirildi. Bu veriden yola çıkarak ultra bulaşıcı Omicron’un Delta’dan 100 kat daha az insanı öldürebileceğini düşünebiliriz ve yine 115 ölümü göz önüne aldığımızda Omicron’da vaka ölüm hızının, soğuk algınlığından daha yüksek, mevsimsel gripten daha düşük olduğunu söyleyebiliriz. Omikron hastalarının solunum semptomları ile hastaneye yatış riskinin yüzde 53, yoğun bakım ünitesine kabul edilme riskinin yüzde 74 ve ölüm riskinin yüzde 91 daha düşük olduğunu göz önüne aldığımızda, önümüzdeki günlerde vaka ölüm hızının, mevsimsel grip vaka ölüm hızını yakalayabilir. Bazı ülkelerde geçebilir, bazı ülkelerde düşük seyredebilir.”
Omicron’un kaderini aşılanma belirleyecek
Peki Omicron’dan ölüm hızını hangi faktör belirleyecek? Nesanır, “Ana belirleyici nüfus başına test sayısı değil, aşı olacaktır” dedi. Omicron varyantı nedeniyle ölenlerin çok büyük çoğunluğunun aşısız ve eksik doz aşılı. Nesanır, “Başta risk grupları olmak üzere aşılama ile ilgili zorunlu düzenlemeler yapacak ülkeler ya da var olan düzenlemeleri genişletecekler Omicron vakalarında mevsimsel gribe göre daha az vaka ölüm hızı yaşayacaklar” diye konuştu.
Omicron’u yakın takip önemli
Omicron’un son SARS-CoV-2 endişe varyantı olduğunu düşünmek için erken mi? Bu soruya karşılık Nesanır, şu yanıtı verdi: “Bu pandemi hiçbir yerde sona ermedi. Küresel olarak Omicron’un inanılmaz büyümesiyle, yeni varyantların ortaya çıkması muhtemel. Bu yüzden izleme ve değerlendirme kritik olmaya devam ediyor. Yeni viral varyantların ortaya çıkma şansını azaltmak zor olabilir. Omicron gibi varyantların ortaya çıkması göz önüne alındığında, daha geniş etkinliğe sahip aşıların geliştirilmesi kritik öneme sahip. Yeni SARS-CoV-2 varyantları mutlaka ortaya çıkacak ve bazıları Omicron’dan daha şiddetli olabilir. Bağışıklık, ister enfeksiyon ister aşı kaynaklı olsun, azalacak. Devam eden SARS-CoV-2 bulaşması için fırsatlar aratacaktır. Mevsimsellik göz önüne alındığında, ülkeler kış aylarında artan potansiyel bulaşma beklemelidir.
Pandemi, endemiye dönebilir
Bununla birlikte, gelecekte SARS-CoV-2 bulaşının sağlık üzerindeki etkileri, virüse önceden geniş ölçüde maruz kalma, yeni antijenlere veya varyantlara düzenli olarak uyarlanan aşılar, antivirallerin ortaya çıkması daha az olacaktır. Gelecekteki dalgalarda Covid-19, gerektiğinde yüksek kaliteli maskeler ve fiziksel mesafe kullanarak sağlık sistemlerinin ve toplumların yönetmek zorunda kalacağı başka bir tekrarlayan hastalık haline gelecek.
Hükümet ve toplumlar tarafından SARS-CoV-2 bulaşmasını kontrol etmek için olağanüstü önlemler dönemi sona erecek. Omicron dalgasından sonra Covid -19 geri dönecek ancak pandemi dönmeyecek, endemiyi yaşayacağız.”
