Bilim insanlarının tahminlerine göre Güney Kutbu üzerine denk gelen ozon tabakasındaki delik, Antarktika’nın yüzölçümünden daha büyük bir boyuta ulaştı.
Ozon tabakası, Dünya’daki yaşamı zararlı ultraviyole radyasyondan koruyan atmosferin ince kısmıdır. İnsanlarda cilt kanseri ve göz hasarı gibi sağlık sorunlarına neden olurken, bitkilerin iklim krizinin etkilerini azaltmasında önemli bir yer tutan karbonu emme yeteneğini de bozabilir. Bir anlamda tabaka için ‘Dünya’nın güneş kremi’ de diyebiliriz
Güney Yarımküre’nin ilkbaharında ağustostan ekime kadar her yıl bir stratosferik delik ortaya çıkıyor. Eylül ile ekim arası da delik büyüklük açısından zirveye ulaşıyor. (Kuzey Kutbu bölgesinde de mart-mayıs arasında bir delik görünebilir.)
Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Copernicus Atmosfer İzleme Servisi’nin (CAMS) bu seneki ozon deliği gözlemi ise tahminlerin çok üstünde geldi.
1979 yılından beri takip edilen deliğin beklenenden yaklaşık yüzde 75 daha fazla büyük olduğu tespit edildi.
CAMS direktörü Vincent-Henri Peuch, bu senenin başında yaptıkları gözlemlerin bekledikleri gibi gelmesine karşın ilerleyen aylarda veri kayıtlarındaki en uzun ömürlü ozon deliklerinden birisiyle karşılaştıklarını bildirdi. Peuch, stratosferik sıcaklıkların geçen yıldan bile daha düşük olduğunu söyledi.
CAMS, mevcut durumuyla ilgili yüksek kaliteli verileri sürekli olarak izleyerek ozon tabakasını korumaya yönelik uluslararası çalışmalara katkıda bulunuyor. Tabakadaki evrimi yakından izlemek için atmosferin bilgisayar modelleri, uydulardan ve bölgedeki istasyonlardan alınan ölçümlerle birleştiriliyor. Stratosferik ozon tabakası, potansiyel olarak zararlı ultraviyole ışınlarının radyasyonundan koruyan bir kalkan görevi gördüğünden, değişiklikleri takip etmek de büyük bir öneme sahip.
Ozon deliği nasıl oluşur?
Klor ve brom içeren maddeler, karanlıkta kimyasal olarak inaktif kaldıkları kutup vortekslerinde (girdap) birikir. Vortekslerdeki sıcaklıklar -78 santigrat derecenin altına düşebilir ve kimyasal reaksiyonlarda önemli bir rol oynayan Polar stratosferik bulutlarda buz kristalleri oluşturur. Güneş ışınları vortekste kimyasal olarak aktif klor ve brom atomları salar ve bu da ozon moleküllerini hızla yok ederek deliğin oluşmasına neden olur.