Oxford Üniversitesi’nin araştırmasında en fazla uydurma habere Türkiye’de rastlandığı ortaya çıktı. Türkiye’den katılımcıların yüzde 49’u ‘siyasi veya ticari sebeplerle tamamen uydurma haberler’le karşılaştığını söyledi.
Türkiye’de haberlere güven oranı da düşmeye devam etti. Araştırmaya katılanların sadece yüzde 38’i haberlere güvendiğini belirtti.
Türkiye’deki baskı ortamı da rapora yansıdı. Katılımcıların yüzde 65’i ‘yetkililerle sorun yaşamamak için internette siyasi görüşlerini açıkça ifade etme konusunda dikkatli düşündüğünü’ söyledi. Türkiye bu alanda da 37 ülke içinde en üst sırada yer aldı.
Araştırmaya Türkiye ‘damga’ vurdu
Oxford Üniversitesi Reuters Gazetecilik Çalışmaları Enstitüsü’nün geleneksel Dijital Haber Raporu’na bu yıl Türkiye ‘damga’ vurdu. 37 ülkede 74 binden fazla kişinin katılımıyla gerçekleşen araştırmada dünyada dijital haberciliğin fotoğrafı çekiliyor. Türkiye’den 2 bin 19 kişinin katıldığı araştırma ocak ve şubat aylarında internetten üzerinden gerçekleştirildi. Rapor bundan dolayı kent nüfusunu yansıtıyor.
Araştırmada “Geçtiğimiz hafta içinde aşağıdakilerden hangileriyle bizzat karşılaştınız?” diye soruldu. Katılımcıların yüzde 49’u bu soruya “Siyasi veya ticari sebeplerle tamamen uydurma haberler” diye yanıt verdi.
37 ülkenin ortalaması yüzde 26 olurken Türkiye yüzde 49’la en üstte yer aldı. Türkiye’yi yüzde 44’le Yunanistan ve Malezya takip etti. Bu oran ABD’de yüzde 31; İngiltere’de ise yüzde 15 çıktı. Avrupa ülkelerinde en yüksek oranlar Macaristan (yüzde 42) ve Romanya’da (yüzde 38) görüldü. En düşük oranlar ise yüzde 9 ile Almanya ve Danimarka’dan geldi.
Habere güven düşmeye devam ediyor
Türkiye’nin uydurma haberlerde zirvede yer alması basına güvene de yansıdı. Katılımcıların sadece yüzde 38’i haberlere güvendiğini söyledi. Habere güvenmeyenlerin oranı yüzde 40 çıkarken katılımcıların yüzde 22’si ise ‘çekimser’ kaldı.
Habere güven konusunda Türkiye 37 ülke arasında 27’nci sırada yer aldı. Türkiye’nin dördüncü defa yer aldığı raporda habere güvendeki düşüş bu sene de devam etti.
Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü’nden Misafir Araştırmacı Dr. Servet Yanatma raporun Türkiye bölümünde habere güvensizliğin ilk kez güvenden daha yüksek çıktığını hatırlattı. Yanatma habere güven ve güvensizlik oranının birbirine bu kadar yakın çıkmasının Türk medyasındaki kutuplaşmanın önemli bir işareti olduğunu belirtti.
Türkler siyasi görüş açıklamaktan korkuyor
Araştırma internette siyasi görüşlerini paylaşmaktan en çok Türkiye’den katılımcıların endişe ettiğini de ortaya çıkardı. “İnternette siyasi görüşlerimi açık bir şekilde ifade etme konusunda dikkatli düşünme eğilimindeyim çünkü bu durum yetkililerle sorun yaşamama sebep olabilir” ifadesine Türkiye’den anketi cevaplandıranların yüzde 65’i katıldığını belirtti.
Türkiye bu alanda yine en üstte yer aldı. Türkiye’yi Singapur (yüzde 63), Malezya (yüzde 57) ve Brezilya (yüzde 56) takip etti. En düşük oranlar Norveç (yüzde 21), ABD’de (yüzde 23), İsveç (yüzde 24) ve Danimarka’da (yüzde 26) görüldü.
Haberler artık WhatsApp ile paylaşılıyor, nedeni güvenlik endişesi
Raporun başyazarı Nic Newman otoriter ülkelerde mesajlaşma uygulamalarının kullanımında hızlı bir artış görüldüğüne dikkat çekti; sebep ise bu platformların ifade özgürlüğü için güvenli bir alan sunması. Araştırmada WhatsApp gibi mesajlaşma uygulamalarıyla siyasi mesaj paylaşmanın güvenliğine dair kişisel endişeler arasında güçlü bir ilişki tespit edildi.
Türkiye ve Malezya gibi ülkeler buna örnek gösterilirken Newman, Freedom House tarafından Türkiye’nin ilk kez ‘özgür olmayan’ ülke kategorisine alındığını kaydetti. Newman 15 Temmuz darbe girişimi sonrası medyanın sindirilip muhaliflerin hapsedildiğini aktarırken Türkiye’de WhatsApp gibi şifreli mesajlaşma uygulamalarının göreceli olarak politik görüşleri ifade etmek için güvenli bir ortam sunduğu tespitinde bulundu.
Türkiye’de WhatsApp’ın ‘haber bulmak, okumak, seyretmek, paylaşmak veya üzerinde tartışmak için’ kullanma oranı yüzde 30 çıkarken internette siyasi görüşlerini dile getirmekten endişe edenlerin oranı yüzde 65. Malezya’da ise internette görüşlerini paylaşmaktan endişe edenlerin oranı yüzde 57 iken WhatsApp’ın haber amaçlı kullanılması yüzde 54.
İktidar yanlısı kanallara güven düşük
Araştırmaya medya kuruluşlara güven oranıyla ilgili de önemli tespitler yaptı. Medya kuruluşlarına ne kadar güvendikleri soruldu.
En fazla güven duyulan kanal FOX TV, gazeteler ise Cumhuriyet ve Sözcü çıktı.
En altta ise iktidara yakın Ahaber, Sabah, TRT ve Show TV yer aldı. İktidarı eleştirebilen kuruluşların üste, hükümet yanlısı kanal ve gazetelerin ise altta yer alması dikkat çekti.
İnternet medyası bağımsız habercilik için önemli platform
Raporun Türkiye bölümünde basın özgürlüğünün geçen yıl daha da geriye gittiği vurgulandı. Bunun sebebi olarak gazetecilere artan baskı, internet yayınlara getirilen RTÜK kontrolü ve Doğan Holding’e ait medyanın iktidara yakın Demirören Holding’e satılması gösterildi. Rapor internet yayınlarına kontrol getiren yasanın alternatif bağımsız haber kaynakları olarak öne çıkan Medyascope ve Özgürüz gibi kanalları etkileyeceğini kaydetti.
Rapora göre internet iktidar karşıtı kişiler için ana haber kaynağı durumunda. Doğan medya grubunun Demirören Holding’e satılmasıyla muhaliflerin medyada ‘tekel’ oluştuğunu düşündüğü aktarılan raporda bu satışın Türkiye’de anaakım medyanın doğrudan iktidarın kontrolü girmesi olarak görüldüğü kaydedildi.