Şair Ece Ayhan’ın ‘Meçhul Öğrenci Anıtı’ şiiri Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu’nun makasına takıldı. “Devletin manevi kişiliğini zedeleyecek ifadeler barındırdığı” öne sürülen şiir, Türk Edebiyatı 12. Sınıf Ders Kitabı’ndan çıkarıldı. Ayhan, MEB’in son dönemlerde ‘gelenek’ halini alan sansür uygulamasına maruz kalan son isim oldu.
‘Devletin manevi kişiliğini zedeleyecek ifadeler’
Vatan Gazetesi’nden Kıvanç El’in haberine göre, Serim Yayınları tarafından 12’nci sınıflar için hazırlanan Türk Edebiyatı Ders Kitabı, inceleme yapılması için Talim ve Terbiye Kurulu’na verildi.
Kitabı ‘İçeriğin Anayasa ve kanunlara uygunluğu’ açısından inceleyen ‘uzmanlar’, kitabın ikinci ünitesinin sekizinci kısmında ‘İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir (1960-1980)’ başlığı altında yer verilen ‘Meçhul Öğrenci Anıtı’ şiirini “Devletin manevi kişiliğini zedeleyecek ifadeler barındırmaktadır” denilerek çıkarılması önerildi.
‘Meçhul Öğrenci Anıtı’ndan…
Buraya bakın, burada, bu kara mermerin altında
Bir teneffüs daha yaşasaydı,
Tabiattan tahtaya kalkacak bir çocuk gömülüdür
Devlet dersinde öldürülmüştür.
Devletin ve tabiatın ortak ve yanlış sorusu şuydu:
– Maveraünnehir nereye dökülür?
En arka sırada bir parmağın tek ve doğru karşılığı:
– Solgun bir halk çocukları ayaklanmasının kalbine!dir.
Kendi kendini de sansürledi
Talim ve Terbiye Kurulu da ‘Meçhul Öğrenci Anıtı’ şiirinin kitaptan çıkarılması gerektiğine ilişkin inceleme raporunu gündemine aldı. Kurul, şiirin kitaptan çıkarılması görüşünü benimsedi ve kitaba 5.7 puan ‘uygun bulunmaması’na hükmetti.
Serim Yayınları’nın, kurul kararı üzerine düzeltmelere giderek kitabı tekrar incelemeye sunduğu ders kitabı, bu kez de roman, öykü ve oyun yazarı Reşat Nuri Güntekin’in ‘Anadolu Notları I-II’ eserindeki ‘Otel’ başlıklı gezi yazısındaki bir paragrafa sansür uyguladı. ‘100 Temel Eser’ listesinde de yer alan kitapta geçen bir paragrafı ‘Milli kültürü zedeleyici nitelikte’ bulunduğu gerekçesiyle sansürleyen MEB, bu kararıyla kendi kendini de sansürlemiş oldu.
‘Otel’ başlıklı gezi yazısında Reşat Nuri Gültekin’in, kaldığı otelde kendisine yakmak için odun getiren ‘garson’ üzerinden yaptığı genel değerlendirme ‘sakıncalı’ bulundu.
Espriydi, gerçek oldu
Katıldığı bir toplantıda Ece Ayhan’ın ‘Açık Atlas’ şiirindeki “Efendiler ne yani çocuklar hiç gülmeyecekler mi?” dizesini eksik okuyan Milli Eğitim Bakanı Nabi Avcı’nın, “Ece Ayhan’ı sansürledi diyebilirler…” esprisi, yaşanan bu olayla gerçek oldu.
MEB’in kısa sansür tarihi
Milli Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulu, veli şikayeti iddiası ve il milli eğitim komisyonları aracılığıyla son dönemde edebi eserlere yönelik sansür uygulamalarını sıklaştırdı. Dünya ve Türk edebiyatının önemli isimlerinin birçok eserine, Bakanlık tarafından ‘sakıncalı’ damgası vuruldu. MEB’in sakıncalı bulduğu eserler arasında yine Bakanlık tarafından öğrencilere tavsiye edilen ‘100 Temel Eser’ kapsamında bulunanlar da yer alıyor.
José Mauro De Vasconcelos- Şeker Portakalı
İstanbul Bahçelievler’deki Behiye Doktor Nevhiz Işıl İlköğretim Okulu’nda görev yapan yedinci sınıf Türkçe öğretmenine MEB’in ilköğretim okullarında okutulacak 100 Temel Eseri arasında gösterdiği Şeker Portakalı’nı okuttuğu için soruşturma açıldı.
Eğitim Sen 7 No’lu Şube’nin verdiği bilgiye göre, kitap İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu’nca da sakıncalı bulundu.
John Steinbeck – Fareler ve insanlar
İzmir İl Milli Eğitim Müdürlüğü Kitapları İnceleme ve Değerlendirme Komisyonu, Milli Eğitim Bakanlığı’nın liselerde okutulması için önerdiği 100 Temel Eser arasında yer alan John Steinbeck’in ‘Fareler ve İnsanlar’ adlı kitabının bazı bölümlerini sakıncalı buldu.
Komisyon, Bakanlık onayıyla yıllardır liselerde okutulan kitabın bazı sayfalarının ‘ahlaki olmayan’ bölümler içerdiğine karar vererek, Milli Eğitim Bakanlığı’na başvurdu.
Cahit Külebi – Hikâye
Cahit Külebi’nin ‘Hikâye’ şiiri lise kitaplarında sansüre uğradı. 9’uncu sınıflarda okutulan ve editörlüğü Dr. Sakin Öner’in yaptığı ders kitabında Külebi’nin “Benim doğduğum köylerde / kuzey rüzgârları eserdi / ve bu yüzden dudaklarım çatlaktır / öp biraz!” dizeleri silinerek, yerine (…) üç nokta konuldu.
Yunus Emre
Talim Terbiye Kurulu, Yunus Emre’nin Lise 2 ders kitaplarında yer alan bazı dizelerini sansürledi
Halk ozanı Yunus Emre’nin 10. sınıf Türk Edebiyatı Ders Kitabı’nda yer verilen ilahisindeki “Cennet cennet dedikleri/Birkaç köşkle birkaç huri/İsteyene ver onları/Bana seni gerek seni” dörtlüğünün, kitabın yayınevi olan Fırat Yayıncılık tarafından ‘sansürlendiği’, kitabı inceleyen Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu’nun da sansürlenmiş hali “Şiirden beklenen kazanımları sağladığı” görüşüyle onayladığı ortaya çıktı.
Edip Cansever – Masa da Masaymış Ha
Türk edebiyatının en önemli şairlerinden Edip Cansever’in ‘Masa da Masaymış Ha’ isimli şiiri lise 4’üncü sınıflarında okutulan ders kitabında sansürlendiği ortaya çıktı. Milli Eğitim Bakanlığı’nın ders kitabı olarak okuttuğu Ekoyay Yayınevi basımında, Edip Cansever’in şiirindeki “Bir bira içmek istiyordu kaç gündür/Masaya biranın dökülüşünü koydu” dizeleri sansürlenerek yerine “…” konuldu.
Kaygusuz Abdal – Nefes
Halk ozanı Kaygusuz Abdal’ın ‘Nefes’ şiirindeki Alevilik kültürüne ait kavramların yer aldığı dizeler de sansürlendi.
Milli Eğitim Bakanlığı ’na bağlı yazarlar komisyonu tarafından 10. sınıflar için hazırlanan Türk Edebiyatı ders kitabında, ‘Matem ayı’, ‘Zülfikar’, ‘Ali’, ‘Hû’, ‘Pir’ kelimelerinin yer aldığı dörtlükler makaslandı.
Muzaffer İzgü – Zıkkımın Kökü
Osmangazi İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, çocuk edebiyatının usta kalemi Muzaffer İzgü’nün ‘Zıkkımın Kökü’ isimli kitabının, “ergenlik çağındaki öğrencilere uygun olmadığı” gerekçesiyle öğretmenler tarafından performans ödevi olarak verilmemesini istedi. Kitabın yazarı Muzaffer İzgü, bugüne kadar 24 baskı yapan kitap hakkında ilk defa böyle bir karar verildiğine dikkat çekti.
