EMRE ZOR
Instagram ve Facebook, ‘meme ucunu gösteren fotoğraf’ yasağını önümüzdeki günlerde kaldırmaya hazırlanıyor. Ancak ‘kimlerin memelerinin özgür kalacağı’ konusunda kafalar karışık.
Facebook, Instagram’ın çatı şirketi Meta, içeriklerdeki ‘etik’, ‘sansür’, ‘demokrasi’ gibi hassas konularla ilgili kararları alırken, 2020 yılında kurduğu bağımsız bir gözetim kuruluna danışıyor. Kurul, kamuoyunda içeriklerle ilgili tartışmaları ele alıyor, kullanıcılardan gelen şikayetleri değerlendiriyor ve Meta adına tavsiye kararları alıyor. Bunu hayata geçirmek ise Meta’ya kalıyor.
Kurul geçtiğimiz günlerde aldığı bir kararla Meta’yı ‘Facebook ve Instagram’da meme ucu yasağını kaldırmaya’ çağırdı. Meta’nın, bu tavsiyeye uyup uymamaya karar vermek için 60 günlük bir süresi var.
Meme ucu açık şekilde fotoğraf yayımlamanın yasak olması yıllardır eleştiriliyor. Hatta zaman içinde bir harekete dönüştü; ortaya Free the nipple (Meme uçlarına özgürlük) gibi gruplar çıktı, filmler çekildi. Artık birçok ülkede binlerce ‘meme aktivisti’ var.
Karar iki şikayetle geldi
Meme deyince çok kişinin aklına kadın memesi geliyor olabilir. Oysa dünya artık daha karmaşık ve belirsiz, özellikle de cinsiyet konusunda.
Nitekim Meta Gözetim Kurulunu’nun kararı, meme uçlu fotoğrafları Facebook’tan kaldırılan trans ve non-binary (ikili cinsiyet dışındakiler için kullanılan çatı terim) bir çiftin şikayetinden sonra geldi.
Çift, ortak hesaplarından üstsüz ama meme uçlarının görünmediği iki fotoğraf paylaştı. Amaçları trans bireylerde meme ameliyatı konusunda farkındalık yaratmaktı. Facebook fotoğrafların kaldırılmasını isteyince çift karara itiraz etti. İtiraz kabul edildi ve fotoğraflar geri kondu.
Bu arada konu Gözetim Kurulu’na geldi. Kurul ‘Meta’ya çıplaklık konusundaki politikalarının trans ve non-binary’lerin ifade özgürlüğünü engellediğine‘ kanaat getirdi ve şu kararı aldı: “Kadın meme uçlarını gösteren görüntü bir kadın tarafından paylaşılırsa yasaklanır ama aynı görüntüyü paylaşan kendini non-binary veya trans olarak tanımlıyorsa buna izin verilmeli.”
Meta politikalarındaki temel sorun
Kurula göre Meta’nın bu konudaki politikaları ikili cinsiyet görüşüne ve kadın-erkek bedenlerindeki ayrıma dayanıyor. Oysa yeni dünyada translar, interseks, non-binary gibi kimlikler ve bedenler var. Kurul, “Kurallarda belirsizlik var. Anlaşılır kriterler koymalıyız. Ancak bu şekilde uluslararası insan hakları standartlarına uygun davranabiliriz” diyor.
O kadar kolay değil
Niyet iyi olabilir ancak pratik hakikaten o kadar kolay olmayacak.
Kurul kararında “Non-binary ve translar meme ucu gösteren fotoğraf paylaşabilir” diyor. Peki o kişinin trans ya da non-binary olduğu nasıl anlaşılacak?
Kurul, her bir kullanıcının cinsel yönelimini hızlıca tespit edecek içerik denetçilerinin kullanılacağını söylüyor.
Yapay zeka çıkmazı
İçerik denetçisi yapay zeka, peki yapay bu sisteme nasıl uyum sağlayacak, yani kişinin cinsel kimliğini nasıl tespit edecek? Bir kadın, kendini ‘non-binary’ olarak tanımlamaya başlarsa onun paylaşımlarıyla ilgili nasıl bir kural işleyecek?
Facebook 2021’de çıplaklık politikalarını güncelleyerek ‘sağlık bağlamında çıplaklık’ için meme ucu paylaşımlarına izin vermişti. Peki yapay zeka sağlık bağlamıyla pornografi bağlamını nasıl ayıracak?
Yıllardır eleştiriliyor
Meta’nın çıplaklık konusundaki politikaları yıllardır eleştiriliyor. 2019’da bu politikalara karşı yüzden fazla çıplak insan Facebook’un New York’taki genel merkezinin önünde gösteri düzenlemişti.
ABD’li sanatçı Micol Hebron, kadınların sosyal medyada meme uçlarını kapatmaları için erkek meme ucu sticker’ı yapmıştı.
Özellikle Rihanna, Miley Cyrus ve Madonna gibi ünlülerin desteğiyle ‘meme uçlarına özgürlük’ kampanyası geniş kitlelere yayılmıştı.
2021’de ABD’li ünlü şarkıcı Madonna, Instagram hesabından meme ucunun göründüğü bir fotoğrafının kaldırılması üzerine tepki göstermişti: “Neden olarak meme ucumun küçük bir kısmının görünmesini öne sürdüler. Kadın vücudunun meme ucu hariç her santiminin gösterilmesine izin veren bir kültürde yaşadığımıza hala inanamıyorum. Bebeği besleyen meme ucu! Erkeklerin meme ucu erotik sayılmaz mı?’’
Görünen o ki, cinsiyet kimliklerinin çeşitlendiği bir dünyada yasak koymak eskisi gibi kolay olmayacak.