Anayasa Mahkemesi (AYM), temizlik işçisi Neriye Kuruç’un iş alacaklarıyla ilgili makul sürede yargılanma hakkının ihlaliyle ilgili verdiği pilot kararında, 108 bin bekleyen dosyanın çoğunun makul sürede yargılanma hakkının ihlaliyle ilgili olduğunu ve bunun yapısal bir soruna dönüştüğünü belirterek, uyardı. AYM, TBMM’nin ‘makul sürede yargılanma’ için düzenleme yapması gerektiği görüşünde.
Hastanede temizlik işçisi olarak 23 Temmuz 1999’da çalışmaya başlayan Neriye Kuruç, 27 Ekim 2014’te emekli oldu. Kuruç emekli olmasının ardından 10 Aralık 2014’te Sağlık Bakanlığı, P.E.O. Tic. A.Ş. ve Yedikule Göğüs Hastalıkları Hastanesi aleyhine Bakırköy 7’nci İş Mahkemesi’nde açtığı davada, fazla mesai ücreti, milli ve dini bayramlarda çalışma ücreti ve kıdem tazminatının ödenmesini istedi.
ANKA’nın haberine göre mahkeme 18 Aralık 2017’de davanın kısmen kabulüne karar verdi. Mahkemenin bu kararı davacı Kuruç ve davalı taraflarca istinafa taşındı. İstanbul Bölge Mahkemesi 41’inci Hukuk Dairesi 8 Ocak 2020’de yerel mahkemenin kararını bozarak, kararın düzeltilmesi için dosyayı tekrar mahkemeye gönderdi.
Yedi yılda karar çıkmayınca AYM’ye başvurdu
Bunun üzerine Kuruç, 16 Ağustos 2021’de iş sözleşmesine dayalı açılan alacak davasının uzun sürmesi nedeniyle makul sürede yargılanma hakkının, yargılamanın makul sürede tamamlanmadığı şikayetinin ileri sürülebileceği etkili bir yol bulunmaması nedeniyle de makul sürede yargılanma hakkıyla bağlantılı etkili başvuru hakkının ihlal edildiği iddialarıyla AYM’ye başvurdu.
Yerel mahkeme AYM’ye başvurulunca davayı hatırladı
Kuruç’un AYM’ye başvurusu karara bağlanmadan, yerel mahkeme dosyaya ilişkin karar verdi. Kuruç’a 23 bin 159 lira kıdem tazminatı, 1295 lira fazla mesai, 592 lira genel bayram tatili, 7 bin 760 lira yıllık izin hakkı ücreti, 4 bin 163 lira da asgari geçim indirimi alacağı olmak üzere toplamda 36 bin 969 lira ödenmesine ve ödenmesinde gecikilen süreler için de en yüksek banka faizi uygulanmasına karar verdi. Sağlık Bakanlığı bu kararı da istinafa taşıdı ama istinaf talebi yerel mahkeme tarafından reddedildi. Henüz bu talebe ilişkin karar kesinleşmedi.
AYM yasal düzenleme için kararı TBMM’ye yolladı
AYM’yse Kuruç’un başvurusunu 5 Temmuz 2022’de karara bağladı. AYM oybirliğiyle pilot karar alarak, Kuruç’un makul sürede yargılanma, etkili başvuru haklarının ihlal edildiğine ve 35 bin lira manevi tazminat ödenmesine hükmetti. AYM, kararın bir örneğini yasal düzenleme yapılmak üzere TBMM’ye gönderdi.
Geciken 180 bin dosya var
AYM, kararının gerekçesinde makul sürede yargılanma hakkının ihlaliyle ilgili iş yüküne dikkat çekerek, önünde derdest bekleyen dosya sayısının 108 bin olduğunu ve bu dosyaların çoğunun makul sürede yargılanma hakkıyla ilgili olduğunu belirtti. AYM, 2020’de makul sürede yargılanma hakkının ihlali gerekçesiyle 6 bin 782, 2021’de 25 bin 553 ve 2022’nin ilk altı ayında 34 bin başvurunun yapıldığını açıkladı. AYM, makul sürede yargılanma hakkının ihlaliyle ilgili başvurularda mağduriyetin giderilmesiyle ilgili tazminata hükmettiğini ama bunun mağduriyetlerin önünü kesmediğine ve yapısal bir sorun olduğuna dikkat çekti.