Stephen Normandin, Amazon için sözleşmeli sürücü olarak neredeyse dört yılını zaman zaman zorlu şartlarda paket teslim ederek geçirdi. Sonra bir gün otomatik bir e-posta aldı, yapay zeka tarafından işten atılmıştı.
63 yaşındaki emekli Normadin şaşkındı. Bir makine işine son vermişti.
Amazon’dan yapılan alışverişlerin teslimatında görevli çalışanların performansı yapay zekalı botlar tarafından değerlendiliyor. Yapay zeka performansından memnun olmadığı kuryeye otomatik bir mail göndererek işine son verebiliyor. Bu insan dokunuşundan uzak yöntem haksız yere işten çıkarmalara neden olabiliyor.
Normandin Amazon’un kendisini teslimatı tamamlamasına engel olan kontrolü dışındaki şeyler nedeniyle cezalandırdığını savunuyor. İşine son verilmesinin zoruna gittiğini anlatıyor. Kendini iş ahlakına sahip biri olarak tanımlayan Normandin askerlik kariyerinde Arkansas’ta 250 bin Vietnamlı göçmene yemek pişiren ekipte görevli olduğu günleri hatırlatıyor: “Ben eski kafalı bir adamım, yaptığım her işe kendimi yüzde 110 veririm. Bu durum ben çok üzdü çünkü burada söz konusu olan itibarım. İşimi yapmadığımı söylüyorlar ama ben çok iyi biliyorum ki yaptım.”
Normandin’in başına gelenler robotların insanların yerini alacağına dair uzun süredir dillendirilen öngörünün bir örneği… Amazon’da çoğunlukla makineler patron; milyonlarca insanı hiç ya da çok az insan gözetimi altında işe alıyor, değerlendiriyor ya da işten çıkarıyorlar.
Şirket, yazılımları yalnızca depolarındaki çalışanları yönetmek için değil, sözleşmeli sürücüleri, bağımsız teslimat şirketlerini ve hatta ofis çalışanlarının performansını denetlemek için kullanarak insan kaynakları operasyonunu yavaş yavaş makinelere devrediyor. Konuya aşina kaynaklar, CEO Jeff Bezos’un, makinelerin insanlardan daha hızlı ve doğru karar vererek maliyetleri azalttığına ve Amazon’a rekabet avantajı sağladığına inandığını söylüyor.
Flex teslimat servisi Amazon’un 2015’te sözleşmeli sürücüleri işe alarak başlattığı bir hizmet. Kısa zamanda şirketin teslimat ağının kritik bir parçası haline geldi servis. Sürücüler paketleri aynı gün içinde müşterilere teslim ediyor. Ayrıca market alışverişi teslimatı da yapıyorlar. Özellikle pandemide Flex sürücüler sayesinde Amazon’un işleri tıkı tıkır ilerledi.
Sözleşme imzaladıkları andan itibaren Felx sürücülerinin her hareketi algoritmalar tarafından izleniyor. Teslimat istasyonuna söyledikleri saatte vardılar mı, paketi zamanında teslim ettiler mi, müşterinin istediği gibi saksının arkasına bıraktılar mı… Amazon algoritmaları, performans kalıpları için gelen verilerin akışını tarayarak hangi sürücülerin daha fazla yer alacağına ve hangilerinin devre dışı bırakılacağına karar veriyor. İnsanlardan geri bildirim nadiren alınıyor. Sürücüler ara sıra otomatik e-postalarla performansları mükemmel, iyi, orta veya riskli olarak değerlendiriliyor.
Bloomberg bu şekilde işten çıkarılan 15 sürücüyle görüştü. Dördü haksız yere işine son verildiğini belirtiyor. Eski Amazon yöneticileri de büyük ölçüde otomatikleştirilmiş sistemin sürücülerin her gün karşılaştığı gerçek dünyadaki zorluklara yeterince uyum sağlamadığı görüşünde.
Amazon sözcüsü Kate Kudrna sürücülerin kötü muamele ve haksız yere işten çıkarılma iddialarını anekdotlara dayalı olduğunu belirterek Flex sürücülerinin çoğunun deneyimini temsil etmediğini söyledi.
Normandin’e gelince… Tekrar teslimat işinde çalışmayı denedi ancak daha sonra bunun yerine pandemi teşvik paketinden aldığı parayla küçük br tamirhane açmaya karar verdi. Yine doğrudan insanlarla muhattap olacağı bir iş yapmasının zamanı gelmişti. Onu takip edip değerlendiren ve sonunda işten çıkaran algoritmaların gerçek dünyanın nasıl işlediğine dair sağduyuları olmadığını söylüyor.