İnsan Hakları Derneği (İHD), geçen yıl silahlı çatışmalarda 629’u asker, polis ve korucu, 39’u sivil, 1003’ü örgüt üyesi olmak üzere 1671 kişinin hayatını kaybettiğini raporladı.
Fotoğraf: Reuters
Derneğin hazırladığı ‘2016 yılı Türkiye İnsan Hakları İhlalleri: Fiili Otoriter Başkanlık Dönemi’ başlıklı rapor bugün duyuruldu.
Dihaber’in haberine göre basın toplantısı düzenleyen İHD Eş Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan, geçen yılın, Türkiye’nin Avrupa Birliği üyelik müzakerelerinin başladığı 1999’dan beri ‘en kötü yıl’ olduğunu ifade etti.
Hak ihlallerine ilişkin Avrupa Birliği, Avrupa Konseyi ve Birleşmiş Milletler gibi örgütlerin raporlar yayınladığını ancak gerekli önleyici ve caydırıcı tedbir kararları almadığını savunan Türkdoğan, batının tutumunun iktidara ‘cesaret verdiğini’, bunun da ihlallerin devamına dolaylı olarak katkı sunduğunu öne sürdü.
Türkdoğan, hak ihlallerin çoğunun Kürt sorunundan kaynaklandığını ifade ederek şunları söyledi: “Bize göre Türkiye 28 Şubat 2015 tarihinde İstanbul Dolmabahçe Başbakanlık Ofisi’nde Abdullah Öcalan tarafından kaleme alınan bildiride belirtilen ilkelerle demokratik yoldan sorunları çözebilir. 2016 yılında yaşanan ihlaller ile ilgili söyleyebileceklerden birisi de defakto fiili başkanlık modeli adı altında yönetilen Türkiye’nin geldiği yerdir. Demokratik kamuoyunun bu bilançoyu inceleyerek defakto başkanlık ya da Türk tipi başkanlık modelinde neler yaşanabileceğini görmesi bakımından ibret vericidir.”
Türkdoğan, geçen yıl Diyarbakır’da 100 kez sokağa çıkma yasağı ilan edildiğini, bunun yasakları belirleyen kanunun 68 yıl önce uygulamaya geçirilmesinden bu yana bir ilk olduğunu belirterek, “1987-2002 OHAL’i olduğu dönemde 15 yılın toplamında Kürt illerinin toplamında 100 kez sokağa çıkma yasağı ilan edilmemişti” dedi.
Türkdoğan, 152 gazetecinin tutuklu bulunduğunu, 2005’te 55 bin tutuklu ve hükümlü varken sayının bugün 210 bine yükseldiğini, 13 vekilin tutuklu olduğunu, 926 da hasta tutuklu bulunduğunu söyledi.
Fotoğraf: Reuters
İHD’nin raporunda hak ihlalleri şöyle sıralandı:
* Geçen yıl kolluk kuvvetlerinin ‘yargısız infazları’ sonucu 594 kişi hayatını kaybetti.
* ‘Resmi hata ve ihmaller’ sonucu 301 yurttaş, sivil yerleşim yerlerindeki saldırılarda 28’i yabancı uyruklu, 121’i asker ve polis olmak üzere 316 kişi hayatını kaybetti.
* Silahlı çatışmalarda 629’ı asker, polis ve geçici köy korucusu, 1003’ü silahlı militan, 39’u da sivil olmak üzere toplam 1671 hayatını kaybetti.
* Mayın ve sahipsiz bomba patlaması sonucu 14’ü çocuk 21 kişi hayatını kaybetti.
* ‘Nefret cinayetleri’nde 10 kişi yaşamını yitirdi.
* 21 çocuk intihara sürüklendi, 60 çocuk ev, okul ve toplumsal hayat içinde gördüğü şiddet sonucu yaşamını yitirdi.
Fotoğraf: Reuters
* 284’ü çocuk 5 bin 606 kişi hem devlet kurumlarında hem de toplumsal hayatta ‘işkence ve onur kırıcı davranış’a maruz kaldı.
* 14’ü çocuk olmak üzere 830 kişi gözaltında işkence ve kötü muamele gördü.
* Gözaltı yerleri dışında 17’i çocuk 628 kişi işkence ve kötü muameleye maruz kaldı.
* Cezaevlerinde 1348 kişi işkence ve kötü muamele gördü.
* Toplumsal gösterilerde 219’u çocuk 2 bin 581 kişi kolluk kuvvetleri tarafından şiddet gördü.
* Geçen yıl 33’ü intihar olmak üzere şiddet sonucu 361 kadın öldürüldü, 763 kadın yaralı kurtuldu.
Diken’in eski editörü Tunca Öğreten, 18 Ocak 2017’den bu yana tutuklu.
* Geçen yıl 86 etkinlik yasaklandı, 26 yayın organı baskına uğradı, 192 yayın organı yasaklandı, 2 bin 17 medya kuruluşu kapatıldı.
* Şubat 2017 itibarıyla 17’si imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü olmak üzere 152 gazeteci tutuklu.
* Sokağa çıkma yasakları uygulanan il ve ilçelerde uygulanan abluka sonucu gerçekleştirilen yıkımların da etkisiyle en az 500 bin insan zorla yerinden edildi, göçe zorlandı.
* Yasaklar başlamadan önce yapılan 2014 nüfus sayımına göre, ilgili ilçelerde yaşadığı bilinen en az 1 milyon 900 bin kişi, başta en temel yaşam ve sağlık hakları ihlal edilerek bu yasaklardan etkilendi.
* Geçen yıl en ağır hak ihlalleri sokağa çıkma yasakları süresince işlendi. Yasakların uygulanmaya başlandığı 16 Ağustos 2015 ile 31 Ocak 2017 tarihlerinde Diyarbakır’da 100 kez, Mardin’de 23 kez, Hakkari’de 19 kez, Şırnak’ta 13 kez, Bitlis’te dört kez, Batman’da üç kez, Muş’ta iki kez, Bingöl’de iki kez, Dersim’de iki kez, Elazığ’da da bir kez olmak üzere 10 il ve en az 39 ilçede, resmi olarak tespit edilebilen en az 169 süresiz ve gün boyu sokağa çıkma yasağı ilanı gerçekleşti.
Fotoğraf: Reuters
* Geçen yıldaki 594 yargısız infaz vakasının önemli bir bölümü sokağa çıkma yasakları sürecinde gerçekleşti.
* 504’ü çocuk olmak üzere 13 bin 957 kişi gözaltına alındı.
* 133’ü çocuk, 3 bin 336 kişi tutuklandı.
* Bir Kürt yurttaş arkadaşı tarafından yakılarak öldürüldü.
* 48 Kürt öğrenci, 15 Kürt işçi, beş Amedsporlu yönetici, üç Kürt yurttaş ve 10 Alevi yurttaş ırkçı saldırıya maruz kaldı.
* HDP eş başkanları dahil 13 vekil tutuklandı, DBP üyesi 84 belediye eş başkanı görevden alındı, belediyelere kayyım atandı, 83 belediye eş başkanı ile HDP il ve ilçe eş başkanlarından 135 kişi tutuklandı.
Fotoğraf: DHA
* Cezaevlerinde 1015 sağlık hakkı, 204 haberleşme hakkı ihlal edildi, 533 disiplin cezası verildi, 2 bin 227 bin sevk uygulaması yaşandı.
* 1 Kasım 2016 itibariyle cezaevlerinde toplam 197 bin 297 tutuklu ve hükümlü varken, şu anda 210 bin tutuklu ve hükümlü bulunuyor.
* Geçen yıl cezaevlerinde intihar, işkence, kötü muamele, kaza, ihmal, hastalık ve mahkumlar arası kavga gibi nedenlerle en az 35 kişi hayatını kaybetti.
* Cezaevlerinde İHD’nin tespit edebildiği kadarıyla 331’i ağır olmak üzere 926 hasta tutuklu var.
Fotoğraf: Reuters
* OHAL nedeniyle illerde valiler tarafından yaygın yasaklamalar uygulandı. Yasak olmayan illerde kolluk kuvvetleri tarafından 308 gösteriye müdahale edildi.
* 2016 yılında iki Halkevine, bir eğitim destek evine, 12 derneğe, iki kütüphaneye, bir spor kulübüne ve beş kültür merkezine polis baskını yapıldı.
* 142 siyasi parti binasına polis saldırısı düzenlendi. 79 HDP ve BDP parti binasına polis baskını düzenlendi.
* Geçen yıl 1570 sendika, vakıf ve dernek kapatıldı.
* 21 Temmuz 2016-23 Şubat 2017 tarihlerinde 100 bin 797 kişi mesleğinden ihraç edildi, 16 bin 475 sendika üyesine idari soruşturma açıldı.
Fotoğraf: DHA
* Doğu ve güneydoğu bölgelerinde 23 asker ve polis alıkonuldu.
* Alevilerin eşit yurttaşlık hakkı talepleri 2016 yılında da karşılığını bulamadı, AİHM’in zorunlu din derslerinin kaldırılması ve cemevlerinin ibadethane olarak kabul edilmesi ile ilgili kararlarının gereği yerine getirilmedi.
* 119 öğrenci katıldıkları etkinlikler nedeniyle okuldan uzaklaştırıldı. Sokağa çıkma yasakları nedeniyle 300 bin öğrencinin eğitim hakkı ihlal edildi.
* PKK lideri Abdullah Öcalan üzerindeki tecrit kaldırılmalı, ailesi ve avukatlarıyla görüştürülmeli.