Akademisyenler tarafından oluşturulan Enflasyon Araştırma Grubu’nun (ENAG) yayınlamaya başladığı verilere göre eylülde enflasyon TÜİK’in açıkladığı yüzde 0.97’nin hayli üzerinde, yüzde 3.61 seviyesinde kaydedildi.
Enflasyon Araştırma Grubu’nun başında yer alan Profesör Veysel Ulusoy Reuters ile yaptığı söyleşide şöyle konuştu: “Ekonomik araştırmalarda sıklığı fazla olan, saatlik, günlük, haftalık ve aylık verilere gereksinim son dönemde daha da artmıştır… ENAG kapsamında bir grup akademisyen ve doktor adayları ile bu eksikliği gidermek için yaklaşık iki yıllık bir süreç sonunda enflasyonu günlük ve hatta saatlik hesaplama sürecini tamamladık ve 26 Ağustos tarihinde bu yana da günlük bazda elde etmeye başladık.”
Türkiye’de enflasyonun da aralarında yer aldığı TÜİK verileri başta muhalefet olmak üzere sokaktaki gerçekleri yansıtmadığı için eleştiriliyor.
Ulusoy grubun TÜİK dışında enflasyon hesabı yapmayı değil, tamamlayıcı bir veri seti sağlama amacı olduğunu belirtti: “Ay başından sonuna günlük enflasyon oranlarının ortalaması ile oluşan aylık enflasyon oranı (eylülde) yüzde 3.61 olarak gerçekleşti. Hem her grupta farklı fiyat değişimi ve oynaklığını gözlemledik. Özellikle eğitim dönemi başlangıcı olması ve pandeminin etkisi ile bilgisayar, tablet, cep telefonu vb elektronik eşyaların ve gıda ve diğer tarım sanayii ürünleri gibi tarımsal ürünlerin fiyatlarındaki artışlar kayda değerdi.”
ENAG’ın kullandığı model, sağlık harcamaları, eğitim harcamaları, içkiler grubu hariç TÜİK enflasyon sepetinin aynı madde ve aynı ağırlıklarını alarak hesaplama yapıyor.
TÜİK tüm sepet hesabı için ayda 550 bin fiyat verisi topladığını belirten Ulusoy, hesaplama yöntemlerine ve resmi verilerle farklılıklara ilişkin sorusuna şöyle yanıt verdi: “ENAG ise bu veri sayısını birkaç kat daha fazla sayıda elde ederek sepete zenginlik katmış, çok oynaklığa sahip fiyat verilerinde ise belirli ekonometrik model teknikleri ile filtrelemeye giderek ortalama bir fiyat davranışını hesaba eklemiştir. Tüm matematiksel uygulamalar bire bir TÜİK ile aynı olup günlük enflasyon verilerinin aylığa çevrilmesi ise geometrik ortalama yoluyla elde edilmektedir.”
Ulusoy’un verdiği bilgiye göre TÜİK sepetinin yüzde 80’nini kapsayan ENAG veri setinde ağırlıklar da TÜİK ile bire bir aynı olarak alınıyor.
ENAG verilerine göre eylülde okulların açılması ile birlikte en çok fiyatı artan ürünler arasında yüzde 30’ün üzerinde artışla tablet ve bilgisayarlar yer alıyor. TÜİK verilerine göre ilgili kalemde eylül ayında yüzde 4 civarında bir artış yaşanıyor.
TÜİK eleştirilerin odağında
Piyasada sokaktaki enflasyon ve TÜİK tarafından açıklanan enflasyon ve işsizlik verilerine olan güven son dönemde ciddi oranda azalmış durumda.
TÜİK verilerine olan güvensizlik özellikle 2019 yılında belirginleşti. Muhalefet ilk kez Haziran 2019’da TÜİK’in enflasyonu olduğundan daha düşük gösterdiği iddiaları nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın cevaplaması istemiyle ayrı ayrı TBMM’ye soru önergesi verdi.
TÜİK Başkan Yardımcısı Enver Taştı Eylül 2018’de enflasyon verilerinin beklentilerin oldukça üzerinde açıklanması sonrası görevinden alınmıştı.
TÜİK’te ilgili dönemde başkan olarak görev yapan Yinal Yağan 2019’da istatistiklerin sağlıklı olmadığını ve verilerde siyasi etki bulunduğu yönündeki iddiaların gerçeği yansıtmadığını söylemişti. Bu konuda daha sonra resmi bir açıklama yer almadı ancak kamuoyunda tartışmalar devam etti.