ABD hükümetine bağlı Hesap Verebilirlik Ofisi’nin (GAO) hazırladığı F-35 tedarik raporu, F-35 programı üretim standartlarının karşılanamadığını açıkladı. Raporda, Türkiye’nin programdan çıkarılmasının riskleri daha da artıracağı belirtildi.
ABD Kongresi için denetim, değerlendirme ve soruşturma hizmetleri sunan GAO’nun F-35 raporunda, uçağın test ve parça üretiminin sekteye uğradığı belirtildi.
Raporda, 2019’da planlanan testlerin büyük kısmının yapıldığını ancak programın bir kısmında dokuz aylık gecikme söz konusu olduğu kaydedildi.
Yaşanan gecikme ile uçağın tam kapasite üretiminin gelecek marta sarkabileceği ifade edilen raporda şu ifadelere yer verildi:
“F-35 programı, üretim oranını artırıp, uçaklar için düşük maliyet müzakereleri yaparken, üretim süreçleri GAO tarafından belirlenen başat üretim uygulamaları standartlarını karşılamıyor. Özellikle de yüklenicinin gövde üretim sürecinde tedarik ettiği 10 bin gövdeden sadece 3 bini ürün kalitesi için belirlenen tasarım standartlarına uyuyor. Aynı zamanda, piste indirilmiş 500’den fazla uçak hala programın güvenilirlik ve idame edilebilirlik hedeflerine erişmiş değil. Yüklenici, bu sorunları çözmek ve etkinliği artırmak için üretim süreçlerini değiştirse de daha yapılacak çok iş var. Program ofisi bu başat üretim uygulamalarına yönelik riskeleri değerlendirmediği sürece (ABD) kuvvet komutanlıkları ve uluslararası ortaklar satışta belirlenen kalitede uçaklar teslim alamayabilir.”
‘Riskleri artıracak’
Raporda Türkiye’nin programdan çıkarılmasının söz konusu riskleri daha da artıracağına yönelik değerlendirme dikkat çekti.
GAO raporunda, “Türkiye’nin Temmuz 2019’da Rus savunma ekipmanı almasından kaynaklı kaygılar nedeniyle programdan çıkarılması üretim risklerini daha da artıracak. Program Türk tedarikçiler tarafından üretilen 1005 parça için yeni kaynak belirledi ancak şu anda 15 parça istenilen oranda üretilemiyor” ifadesi kullanıldı.
Uçağın donanım ve yazılımlarının güncellenmesi için yapılan ‘Blok 4’ modernizasyonunun da maliyetleri 1.5 milyar dolar artırarak 12.1 milyar dolara çıkardığı belirtildi.
Askıya alınmıştı
ABD, Türkiye’nin geçen yıl temmuz ayında Rusya’dan satın aldığı S-400’lerin NATO sistemleri ile uyumsuz olduğunu ve Türkiye’nin proje ortağı olduğu F-35 savaş uçaklarını tehlikeye düşürdüğünü savunuyor.
ABD, Rusya’dan silah alan ülkelere yaptırım uyguladığı için Türkiye’nin bu alımı da yaptırım ihtimalini doğurmuştu. Türkiye’nin F-35 programındaki yeri askıya alınmıştı.
