Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2021 itibariyle 81 il içinde kişi başına gelirde ilk sırada 17 bin 89 dolarla Kocaeli yer alırken en düşük kişi başına gelir 2 bin 988 dolarla Ağrı’da gerçekleşti.
Nasıl Bir Ekonomi’den İbrahim Ekinci’nin haberine göre son 17 senede bazı illerde büyük değişiklikler gerçekleşmiş durumda. Örneğin Zonguldak, 2004-2021 arasında kişi başına gelirde 27 basamak ilerleyerek 27’nci sıraya çıkmış. Buna paralel olarak illerin milli hasıla içindeki payı sıralamasında da 32’nci sıradan 28’inci sıraya yükselmiş.
Mardin, sürpriz yapan illerden bir diğeri. 2004 yılında milli gelir sıralamasında 42’nci sırada olan şehir, 2010’da 40’ıncı sıraya yükselmiş. 2015’te 34, son açıklanan 2021 verisinde 27’nci sırada.
Osmaniye, Aksaray, Erzincan, Artvin, Gaziantep, Ardahan, Kırıkkale, Uşak, Hatay, Iğdır ve Elazığ, kişi başına gelir sırasını 10 basamaktan fazla artıran iller olarak dikkat çekiyor.
2021’de, Türkiye’de kişi başına gelirin 9 bin 592 dolar olduğu dikkate alındığında, bu ortalamanın üzerinde olan il sayısı sadece 13. Bu 13 il (Kocaeli, İstanbul, Tekirdağ, Ankara, Bilecik, İzmir, Yalova, Kırklareli, Bursa, Bolu, Eskişehir, Artvin ve Çanakkale) Türkiye’nin zengin illeri olarak sayılabilir.
Kişi başına gelir sıralamasında en düşük gelirli 10 ilin 9’u Güneydoğu, Doğu Anadolu bölgesinden.
Üç büyük ilin durumu
Üç büyük ilden Ankara’nın durumunda, kişi başına gelir sırasında bir değişiklik yok. 2004’te Ankara 4’üncü sıradaydı. Ankara bazı yıllarda 3’üncü sıraya yükseldiyse de 2021’i yine 4’üncü sırada tamamladı.
İstanbul 2004-2010 arasında ve 2015’te ilk sıradaydı. Ancak 2021’de birinciliği Kocaeli’ye kaptırdı ve 2’nci sıraya geriledi.
İzmir, iki basamak tırmandı. 2004’te 8’inci sırada olan şehir 2021’i 6’ncı sırada tamamladı.
Bu üç ilin milli gelir içindeki payı gelişmeleri de şöyle: İstanbul 2004’te Türkiye milli hasılasının yüzde 30’unu, 2010’da yüzde 29,2’sini, 2015’te yüzde 30,9’unu üretmiş. 2021 itibariyle payıysa yüzde 30,4. İkinci sıradaki Ankara ile üçüncü sıradaki İzmir’in milli hasıla payları 2004’ten 2021’e aynı düzeyde.
Sinop, Nevşehir, Gümüşhane…
Zonguldak ve Mardin gibi, sıralamada 20-30 basamak tırmanan iller olduğu gibi gerileyen iller de var. Sinop, kişi başına gelirde 2004’te 36’ncı sıradaydı. 2021’de 65’inci sıraya geriledi. Yine kişi başına gelir sıralamasında Nevşehir 23, Gümüşhane 19, Burdur 16, Diyarbakır 14 basamak gerilemiş görünüyor. Türkiye’de milli gelir içindeki payı en düşük il yüzde 0,06 ile Bayburt. Bu il 2004-2021 arasındaki dönemde, sürekli son sırada yer aldı. 2021 verilerine göre en küçük milli hasıla payı olan beş il şöyle: Bayburt, Ardahan, Tunceli, Gümüşhane ve Kilis.
Zirve Kocaeli’nin, son sıra Ağrı’nın
Kişi başına gelirde ilk sırada 17 bin 89 dolarla Kocaeli var. En düşük kişi başına gelir ise 2 bin 988 dolarla Ağrı’da. 81 il içinde kişi başına geliri 3 bin doların altında kalan tek il de Ağrı. 2004’te son sıradaki il Van’dı. 2010-2015 arasında ve 2021’de ise son sırada hep Ağrı var. Şanlıurfa, 2004’te 71’inci sırada olduğu halde, 2021’e gelindiğinde sondan ikinci sıraya gerilemiş gözüküyor.
Tekirdağ’ın atağı
Marmara’nın üç büyük kenti (Tekirdağ, Kırklareli ve Edirne) içinde Tekirdağ’ın atağı özellikle dikkat çekiyor. AB sürecinde şirketlerin ihracatta avantaj sağlamak için tercih ettiği yatırım illerinden biri olan Tekirdağ, son 17 yıl içinde sürekli en zengin beş il içinde yer aldı. Bölge illerinden Kırklareli de 2021 itibariyle de 8’inci sırada bulunuyor. Bu bölgedeki gelişmeye Edirne’nin öteden beri ayak uyduramadığı, diğerleri kadar yatırımcı çekemediği görülüyor. Edirne 2021’de de 31’inci sırada yer aldı.