‘Kürk Mantolu Madonna’ romanıyla son yıllarda çok satanlar raflarından düşmeyen yazar Sabahattin Ali’nin eserleri artık telif ücreti ödemeden basılabilecek.
Ancak yazarın kitaplarının kamusal hale gelmesi, telif haklarıyla ilgili tartışmayı alevlendirdi.
Konuya bakış açılarını ve telif uygulamalarını 9 soruda derledik.
Telif hakları kanunu ne diyor?
Bunun gerekçesi ise telif hakları kanununa göre, eser sahibinin ölümünün ardından 70 yıl süre geçtiği vakit, eserlerin kamuya açık bir nitelik taşımaya başlaması. Böylelikle eser sahibinin varislerinden izin almak gerekmiyor.
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’da ilgili madde ise şöyle: “Koruma süresi eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder (Ek cümle: 21/2/2001 – 4630/16 md.) Bu süre, eser sahibinin birden fazla olması durumunda, hayatta kalan son eser sahibinin ölümünden itibaren yetmiş yıl geçmekle son bulur.”
Yayın hakkı kimdeydi?
Sabahattin Ali’nin yayın hakları Yapı Kredi Yayınları’ndaydı. Ancak 1 Ocak’tan itibaren eserlerin kamuya açık hale gelmesinin ardından pek çok yayınevi yazarın kitaplarını basmaya başladı. Yayınevlerinin bir kısmının resmi süre dolmadan kitapları hazırladığı anlaşılıyor.
Hangi yayınevleri Sabahattin Ali’nin kitaplarını basmaya başladı?
Sadece 10 günlük bir süre içinde yedi yayınevi Sabahattin Ali’nin kitaplarını bastı. Bu yayınevleri şunlar: Doğan Kitap, Altın Kitaplar, Puslu Yayıncılık, Epsilon Yayınevi, Everest Yayınları, Destek Yayınları, Nilüfer Yayınları. Bunlar ‘hızlı davranan’ yayınevleri. Önümüzdeki günlerde pek çok yayınevinin daha yazarın kitaplarını basması bekleniyor.
Sabahattin Ali’nin hangi kitapları ilgi görüyor?
Tabii ki bir numarada ‘Kürk Mantolu Madonna’ var. Çok satanlar listelerinde ve raflarında son birkaç yılda en çok gördüğümüz roman. Onu ‘İçimizdeki Şeytan’ ve ‘Kuyucaklı Yusuf’ takip ediyor.
Yapı Kredi Yayınları verilerine göre ‘Kürk Mantolu Madonna’ 94, ‘Kuyucaklı Yusuf’ 94, ‘İçimizdeki Şeytan’ ise 53 baskı yapmış.
‘Kürk Mantolu Madonna’ Penguin Press tarafından ‘Madonna in a Fur Coat’ ismiyle İngilizceye de çevrildi.
Yayınevlerinin bastığı kitaplar arasında ön plana çıkanlar da bu üç kitap.
Yayıncılar arasındaki telif tartışmasının kaynağı ne?
Sabahattin Ali’nin yayın hakları konusundaki esas tartışma noktası yazarın kitaplarının 1948 ile 1965 yılları arasında yasaklanmış olması. bir diğer nokta ise yazarın ölüm tarihi 1948 olmasına karşın, resmi kayıtlarda 1953 diye geçmesi.
Sabahattin Ali’nin ailesinin talebi ne?
Sabahattin Ali’nin kızı ve varisi olan Filiz Ali, telif hakları kanununun değiştirilmesini ve 70 yıl şartının kaldırılmasını istiyor. Böylece eser sahibinin ölümünün ardından telif hakkının varislere otomatik olarak aktarılması mümkün olabilir.
Filiz Ali, bunun için hukuki yollara da başvurmuş durumda.
Diğer ülkelerde telif kanunları nasıl işliyor?
Türkiye gibi birçok ülkede eser sahiplerinin telif hakları süreyle sınırlandırılmış durumda.
Örneğin ABD, Britanya, Almanya, İsveç, İrlanda ve Belçika başta olmak üzere pek çok ülkede bu süre eser sahibinin ölümünün ardından 70 yıl olarak belirlenmiş. Bazı ülkeler bu süreyi yazarın ölüm tarihinden itibaren 30 yıla kadar indirirken, bazı ülkeler ise yazarın ölüm tarihinden itibaren 125 yıla kadar çıkarabiliyor.
Kültür Bakanlığı ne demişti?
Dönemin Kültür ve Turizm bakanı Nabi Avcı, 2017’de şunları söylemişti: “Bence burada Türk yayıncıları örnek davranış sergilemeli ve hukuken, yasal olarak böyle bir hak olsa bile Sabahattin Ali’nin kitaplarına kamu malı muamelesi yapılmamalılar. Yayıncı birlikleri ve yayıncılar bunu ortak bir tavır olarak benimsemeli. Bence çok yakışır ve Sabahattin Ali’nin hatırasına da denk düşen bir uygulama olur.”
Yayıncılar ne düşünüyor?
‘A’dan Z’ye Sabahattin Ali’ kitabının yazarı Sevengül Sönmez, Twitter hesabınan yaptığı açıklamada yazarın telif haklarının tartışma konusuna dönüşmesini şöyle yorumladı:
“Sabahattin Ali’nin öldürülmüş olması, eserlerinin 1948-1965 arasında yasaklı oluşu 70 yıllık kamusallaşma süresini etkilemeliydi. Kültür Bakanlığı’ndan bu konuda destek göremedik. Yıllarca eserlerinin yayımlanmadığı ülkemizin bugün Sabahattin Ali’ye gösterdiği bu merak eserlerinin çok satmasıyla ilgili. Bu merakın bir kısmını ölümünün araştırılmasına ya da mezarının bulunmasına gösterebilseydik burası daha güzel bir ülke olurdu.”
