AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
aysegul_kasap
Elektriğe yapılan yüzde 127 zammı şirketler de beklemiyormuş. Yani vatandaşın belini büken ve enerji yoksunluğunu daha da artıracak olan bu zam onlar için de sürpriz olmuş.
Elektrik Mühendisleri Odası (EMO) yönetim kurulu üyesi Olgun Sakarya, fahiş oranda yapılan elektrik zammının perde arkasını Diken’e anlattı.
Bu zammın şirketler için bir ‘can simidi’ olduğunda dikkat çeken Sakarya, “Özel sektörün beklentisinin de üzerinde bir zam oldu. Bu zam daha düşük düzeyde yapılabilirdi” ifadelerini kullandı.
Sakarya, ayrıca, kurda yaşanan agresif tırmanış nedeniyle borç stokunun da arttığını belirterek, “Şirketlerin borcunun faturası vatandaşa çıkarıldı” dedi.
Türkiye yeni yıla zamlarla uyanmıştı. Zam gelen kalemlerden biri de elektrik olmuştu. Açıklanan yeni tarifeye göre 150 kilovat altında elektrik kullananlara yüzde 52, 150 kilovat üstüne kullanan meskenlere ise yüzde 127 zam gelecek.
‘Akıllla mantıkla izah edilemez’
ESakarya piyasa şartlarına göre daha düşük düzeyde bir zam yapılabileceğini söyledi: “Akılla, mantıkla izah edilemeyecek bir zam yaptılar. Özel sektörün beklentisinin de üzerinde bir zam oldu. Bu zam daha düşük düzeyde yapılabilirdi. Bakın piyasa takas diye serbest piyasada oluşan aralık ayı da ocak ayının birkaç günü de dahil 1 lira civarında ortalama fiyatlar. Fakat ticarethane tarifesinde neredeyse 1.9 TL, enerji bedeli sadece bahsettiğim. Faturanın tamamından bahsetmiyorum. Dolayısıyla çok üzerinde.”
‘Şirketlerin borcunun faturası vatandaşa çıkarıldı’
“Tarife neden bu kadar yüksek tutuldu” sorusunu sorduğumuzda şu yanıtı verdi Sakarya: “Bunun birçok nedeni var, başta üretim ve dağıtım şirketlerinin borçları var. Enerji sektöründeki borç krizi devam ediyor. 2019’da Türkiye Bankalar Birliği (TBB) 47 milyar dolarlık bir borç stokundan bahsetmişti. Onun 10 milyar dolarlık kısmının acil yapılandırılması gerektiğini söylemişti. Geri kalan borçların ne durumda olduğu konusunda bilgi yok. Ama TBB ekim ayı verilerine göre enerji sektöründe 307 milyar TL’lik bir borç stokundan bahsediliyor. Bu borcun kapanması için bize yani vatandaşlara çıkarılan bir fatura bu.”
Özelleştirmeler nedeniyle bu borç stokunu da vatandaşa yansıtmadan kapatmak imkansız: “Şu an üretimde yüzde yüzde 81,9 özel sektör ağırlığı var. Kontrol özel sektörün elinde. Devletin müdahale etmesi çok kısıtlı.”
‘Kur arttı, TL değer kaybetti’
Bu kadar yüksek borç stokunun ana nedeniyse döviz: “Dolarla borçlandılar. Hem yatırımlarında hem de dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi aşamasında biliyorsunuz dolar üzerinden özelleşti. Üretimler de dolar üzerinde satıldı. Dış kredi buldular. Ama dolardaki bunca artış, bu ani yükselişlerden sonra borçları karşılayamadılar. TL de çok ciddi değer kaybetti. O nedenle ciddi zam yaptılar.”
‘Yüzde 70 dışa bağımlıyız’
Tüm bunların yanında elektrik üretiminde de ciddi anlamda dışa bağımlıyız: “Doğalgaz ve ithal kömürün payı çok yüksek. O yetmiyormuş gibi kendi güneşimizden rüzgarımızdan su potansiyelinden kullandığımız elektriğe de Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) adı altında çok ciddi ödemeler yapıyoruz. Onlar da dolar sent üzerinden. Dolayısıyla üretimin yaklaşık yüzde 45’i ithal kaynaklı. Yüzde 25 ‘i de YEKDEM mekanizmasında elde ediliyor. Yüzde 70’i dış kaynaklı. Döviz kaynaklı üretim. Tercih edilen politikaların soncu bunlar yani. Ve bunun sonucunu enerji sektöründe vatandaşa ödetiyorlar. Bizler çekiyoruz.”
‘Zammın etkilerini her alanda göreceğiz’
Yapılan fahiş zammın üretim ve dağıtım şirketleri için atılmış bir can yeleği olduğunu belirten Sakarya şöyle devam etti: “Vatandaşın omuzlarına çok ciddi bir yük geldi. Enerji yoksunluğu her geçen gün artar hale gelecektir. Çünkü zaten ödeme güçlüğü üzerinde olan vatandaşa yapıldı bu zamlar. Zamsız halini zaten ödeyemiyordu vatandaşlar. Borcundan dolayı elektriği kesilen aboneler var. Artı sosyal devlet desteğiyle elektrik kullanan aboneler var. Bunların hakikaten ciddi anlamda ekonomik darboğaz yaşayan vatandaşlarımız. Bu zamların yüzde 50 olması yüzde 30 bile olsa yüzde 10 bile olsa nasıl karşılayacak?”
Sakarya elektriğe yapılan zammı sadece ‘elektrik zammı’ olarak görmemek gerektiğine dikkat çekti. Bu zamların bir domino etkisi yaratarak hayatın her alanında etkilerinin görüleceğini belirtti.