ALİ İHSAN NERGİZ*
Bu hafta da gündemimizi büyük ölçüde koronavirüs kapladı. Hem Türkiye’de hem de dünyada en yüksek vaka sayıları kaydedildi.
Hangi ihtimal daha yüksek, yıldırım çarpması mı aşı yüzünden kan pıhtılaşması mı? Aşılarla ‘corona’dan sonra varyantlarla savaşında son durum ne? Genetiği değiştirilmiş hayvanlar doğanın bir parçası olacak mı?
Sağlık alanında geçen haftanın kaydadeğer gelişmelerini derledik. Ek okuma önerisi yazının sonunda.
En yüksek vaka sayısı kaydedildi
Dünyada günlük bildirilen toplam koronavirüs vaka sayısı 15 Nisan’da 845 bindi. Bu, şimdiye kadar bildirilen en yüksek sayı. Çoğunlukla daha bulaştırıcı yeni varyantların etkisine bağlanan bu artışın bir süre daha devam etmesi kaçınılmaz görünüyor. Hindistan cuma günü neredeyse çeyrek milyon (233 bin) yeni vaka bildirdi. Başkent Yeni Delhi’deki hastanelerden gelen görüntüler acı gerçeği ortaya koyuyor.
Türkiye’de önü alınamayan koronavirüs dalgası 10-16 Nisan haftasında 1866 kişinin ölümüne sebep oldu. Vaka sayıları son üç gündür 60 binin üzerinde ve yaklaşık her beş testten biri pozitif sonuç veriyor. Yeni kısıtlamaların tablo üzerindeki etkisini görmemiz için ise daha uzun zaman var.
Kan pıhtıları bu sefer de J&J aşısı için gündemde
Astra Zeneca aşısı için uzun süredir tartışılan pıhtılaşmaya yol açma iddiası bu sefer de Johnson&Johnson firmasının aşısı için gündeme geldi. 13 Nisan tarihinde ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi (CDC) ve Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) aşı hakkında ortak bir bildiri yayınladı. Şimdiye kadar gerçekleştirilen 6,8 milyon doz aşılama sonrası altı kişide serebral venöz sinüs trombozu isimli durumun görüldüğü açıklandı. CDC bu sebeple aşılamanın durdurulması yönünde görüş bildirdi.
Amerikalı profesör Ashish K. Jha’nın attığı şu tweet haber başlıklarına da yansıdı:
Bu sene yıldırım çarpması yaşama ihtimaliniz > aşı yüzünden kan pıhtısı geliştirme ihtimaliniz.
Aşılar varyantlara karşı
Bu hafta aşılarla ilgili gündeme gelen diğer bir konu varyantlara karşı etkinlikti. İsrail’de yapılan küçük bir çalışma Pfizer aşısının Güney Afrika varyantına karşı ekisiz olabileceğine dair sonuç bildirdi. Ancak çalışmanın yapılış şekli ve dahil ettiği gruplar nedeniyle böyle bir yargıya ulaşılamayacağı düşünülüyor.
Şimdiye kadar piyasadaki herhangi bir aşının dolaşımdaki bir koronavirüs varyantına karşı etkisiz olabileceğine dair kesin bir kanıt yok.
Araştırma: İngiliz varyantı daha ölümcül değil
Bu hafta prestijli bilim dergisi Lancet’de yayınlanan yeni araştırma daha bulaştırıcı olsa da İngiliz varyantının daha ölümcül olmadığını gösterdi. Şu an Türkiye’de de en yaygın şekilde yer alan bu varyantın sık sık çocuklarda ve gençlerde daha ağır hastalığa yol açtığına dair haberler yayınlanıyor. Araştırmacıların 341 hastayla (198 İngiliz varyantı – 143 diğer) yapıtğı çalışmada hastalığı ağır geçirme veya ölüm oranları yönünde anlamlı bir farklılık saptanmadı.
Dünya Sağlık Örgütü: Vahşi hayvan ticareti son bulmalı
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), yeni hastalıkların ortaya çıkmasını önlemek için gıda pazarlarında canlı yabani memelilerin satışına son verilmesi çağrısında bulundu. DSÖ geleneksel pazarların insanlara yiyecek ve geçim kaynağı sağlamada merkezi bir rol oynasa da canlı yabani memelilerin satışının yasaklanmasının hem market çalışanlarının hem de alışveriş yapanların sağlığını koruyabileceğini bildirdi.
Genetiği değiştirilmiş sivrisinekler doğaya salınıyor
Oxford Üniversite’sinin desteğini alan Oxitex firması genetiği değişitirilmiş sivrisineklerin üretimini tamamladı. Bu hafta ABD’deki düzenleyicilerden onay alan firma Dengue ateşiyle mücadelede etkili olacak sivrisinekleri Florida kıyılarında doğaya salacak. 2011’den beri sivrisinek yoluyla bulaşan hastalıkları önlemek için bu tarz planlar geliştiren firmanın uzun zaman sonra onay alması bu alanda yeni gelişmelerin de önünü açabilir.
Ek okuma önerisi: Sinovac ve BionTech aşısı arasında seçim yapması gerekenler ve bu konu hakkında bilgilenmek isteyen herkes Fatih Gökhan Diler tarafından tarafından ‘9 soruda: En iyi aşı hangisi?’ yazısını okuyabilir.
*Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde intörn hekim (6’ncı sınıf öğrencisi); İstanbul Tabip Odası Halk Sağlığı Komisyonu ve Halk Sağlığı Uzmanları Derneği üyesi