Türkiye Yayıncılar Birliği (TYB), darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL’de yayıncıların karşılaştıkları baskıları ve hak ihlallerini madde madde raporladı.
Bianet’ten Tansu Pişkin’in haberine göre TYB ‘Haziran 2016-Haziran 2017 Yayınlama Özgürlüğü Raporu’nu yayınladı.
Kitap yasakları, suç delili sayılan kitaplar, yazarlara yönelik tutuklamalar, yayınevlerine saldırılar, milli eğitimdeki kitap kısıtlamaları, basın özgürlüğü tablosu, hapishanelerdeki kitap yasakları ve sosyal medyada artan baskılar başlıklar halinde raporda kendine yer buldu.
Rapordaki tespitler şöyle:
* 1656 kişi sosyal medya paylaşımları nedeniyle tutuklu.
* Türkiye, Twitter sansüründe dünyada birinci.
* 27 Temmuz 2016’da yayınlanan KHK’yla 16 TV kanalı, iki radyo kanalı, 45 gazete ve 15 dergiyle birlikte ‘FETÖ’yle ilişkilendirilen 29 yayınevi kapatıldı. 29 Ekim’de yayınlanan KHK ile kapatılan yayınevlerinin sayısı 30 oldu.
* Ekin Yayıncılık’ın 160, Belge Yayınevi’nin ise ‘bandrolsüz olmaları’ gerekçesiyle 2 bin 200 kitabına el konuldu. Belge Yayınları hakkında daha önce toplatma kararı olan 2 kitabının 29 kopyası da el konulanlar arasındaydı.
* Aram Yayınevi’nin 72, Tekin Yayınevi’nin bir, Kırmızı Kedi Yayınları’nın ise henüz piyasaya çıkmayan bir kitabı ve mizah dergisi Leman’ın yayınlanmayan ‘darbe özel sayısı’ hakkında toplatma kararı verildi.
* Darbe girişimi sonrası bazı il ve ilçelerde Fettullah Gülen’in yazmış olduğu kitapların çöplerde bulunması üzerine soruşturma başlatıldı. Gözaltılar ve tutuklamalar yaşandı.
Livaneli’ye sansür
* Bakırköy Nöbetçi Sulh Ceza Hakimliği kararıyla Gülen’in kitaplarını basan yayınevlerinin 672 kitabı ve elektronik materyali için toplatma kararı verildi. Böylece halk kütüphanelerinde yer alan 2 milyon kitaptan 135 bini ‘FETÖ’nün yayınevlerine ait olduğu’ gerekçesiyle kütüphanelerden çıkarıldı.
* Zülfü Livaneli’nin ‘Huzursuzluk’ romanının reklam afişlerinin metrolara asılmasına OHAL gerekçesiyle izin verilmedi.
* İzmir’de okuma yazma bilmeyen çiftçi Halime ve Ramazan Akdağ çifti, evde bulunan kitap ve dergiler gerekçe gösterilerek tutuklandı. 15 gün sonra itirazlarla serbest bırakılan çiftin soruşturması sürüyor. Kızları da soruşturmanın şüphelileri arasında.
* Kapatılan Özgür Gazeteciler Cemiyeti Eş Başkanı Nevin Erdemir için hazırlanan iddianamede, Erdemir’in defterine not ettiği Albert Camus ve Baruch Spinoza isimleri yer aldı. İsimler, iddianamede ‘örgüt üyeleri’ olarak geçti.
* Ankara’daki Gezi olaylarıyla ilgili davanın iddianamesinde, Louis Althusser’in bir, Server Tanıllı’nın iki ve Nazım Hikmet’in bir kitabı suç delili sayıldı.
* Arif Koşar’ın ‘Sınıf Tartışmaları Kapsamında Antonio Negri’nin Çokluk Kavramı‘ başlıklı doktora tezinin kapağı suç delili olarak soruşturma dosyasında yer aldı.
Fotoğraf: Gazete Sujin
* KHK’larla 4 bin 800 akademisyen kamu görevinden ihraç edildi, beş edebiyatçı öğretmen de açığa alındı. Öğretmenlerden Murat Özyaşar beş gün tutuklu kaldı.
* Gazeteci-yazar birçok isim kitapları ve yazıları nedeniyle haklarında ‘örgüt üyesi olmak’, ‘örgüte yardımcı olmak’, ‘dine hakaret’ gibi suçlamalarla davalar açıldı. İleri Yayınları’nın sahibi Gökçe Fırat bu kapsamda hala tutuklu yargılanıyor.
* NT kitabevi zinciri ve Kırmızı Kedi Yayınları sivil saldırılara hedef oldu. Avesta Yayınları’nın Diyarbakır Sur ilçesinde bulunan deposu kimliği belirsiz kişiler tarafından ateşe verildi.
* 8 Eylül 2015 tarihinde saldırıya uğrayan Kırşehir’deki Gül Kitabevi davasında tutuklu sanık kalmadı.
* Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), 6’ncı ve 8’inci sınıf öğrencilerine dağıttığı Türkçe ders kitaplarını ‘FETÖ propagandası yapıldığı’ gerekçesiyle imha etti.
Tutuklu gazeteci sayısı arttı
Fotoğraf: Reuters
* Kitapların içinden ayıklanan ‘sakıncalı bilgiler’de, bir metnin içinde geçen ‘Pensilvanya’ kelimesi, Can Dündar’dan alınan ‘Yalnızlığa Alışmalı’ başlığı yer aldı.
* MEB 81 ile gönderdiği yazıyla ‘zorla veya baskıyla velilere yardımcı kitap aldırılmayacak’ talimatını verdi.
* Darbe girişimi öncesi 39 olan tutuklu gazeteci sayısı 8 Mayıs 2017 itibariyle 162’yi buldu. 54 gazeteci ve yazarın mal varlıklarına el konuldu. Kurumlara ve gazetecilere çok sayıda soruşturma ve davalar açıldı, tazminat cezaları verildi.
Kürtçe kitaba yasak
* Hapishanelerde 200 bini aşan tutuklulara yönelik yasak ve kısıtlamalar arttı. Tutukluların ellerinde bulunduracakları kitap sayısına sınırlama getirildi. 15 kitap sınırlaması hemen tüm hapishanelerde uygulanmaya başlandı. Ayrıca okunduktan sonra yönetime verilip değiştirilen kitapların değişim periyodunun iki ayı bulduğu belirtildi.
* Yayınevlerinin veya gönüllülerin tutuklulara ‘bağış’ olarak kitap göndermelerinin engellenmesi ve tutukluların kitap edinebilmeleri için bedel ödemeleri koşulu var.
* Hakkında toplatma ya da yayın yasağı olmayan Kürtçe kitapların dilleri nedeniyle ‘sakıncalı’ bulunarak bazı hapishanelere girişi engellendi. Antalya L Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu aldığı kararla terör soruşturmasından tutuklu bulunanlara sadece ‘ders kitapları’ gönderilebileceğini belirtti.
Hangi yayınevleri kapatıldı?
Raporda kapatılan 30 yayınevinin isimleri şöyle sıralandı: Altınburç Yayınları, Burak Basım Yayın Dağıtım, Define Yayınları, Dolunay Eğitim Yayın Dağıtım, Giresun Basım Yayın Dağıtım, Gonca Yayınları, Gülyurdu Yayınları, GYV Yayınları, Işık Akademi, Işık Özel Eğitim Yayınları, Işık Yayınları, İklim Basın Yayın Pazarlama, Kaydırak Yayınları, Kaynak Yayınları, Kervan Basın Yayıncılık, Kuşak Yayınları, Muştu Yayınları, Nil Yayınları, Rehber Yayınları, Sürat Basım Yayın Reklamcılık Eğitim Araçları, Sütun Yayınları, Şahdamar Yayınları, Ufuk Basın Yayın Haber Ajans Pazarlama, Ufuk Yayınları, Waşanxaneya Nil, Yay Basın Dağıtım, Yeni Akademi Yayınları, Yitik Hazine Yayınları, Zambak Basın Yayın Eğitim Turizm, Evrensel Basım Yayın.