Japonya’da ilkokul öğrencileri Japon çocukluğunun 150 yıllık simgesini taşıyor: Rondoseru.
Bu çantayı taşımak zorunlu değil ama ülkedeki keskin sosyal normlar aileleri rondoseru almaya itiyor.
Üstelik çanta dolu olduğunda çocukların omzuna yaklaşık 4 kilogram yük biniyor. Deriden, yüzlerce dolara üretilen, altı yıllık ilkokul boyunca dayanan, uyum ve tutarlılığı simgeleyen bir yük…
Japonya’da kültürel değerler çocuklara okulda, evde tekrar tekrar aşılanıyor. Dolayısıyla akran baskısı otorite ve yasadan daha etkili oluyor. ‘Bireyler’i hizaya getiren bu baskı, toplumun nispeten sorunsuz işlemesini sağlıyor.
Mesela Japonya pandemide maskeyi zorunlu tutmadı, sokağa çıkmayı yasaklamadı ama yine de neredeyse herkes maskeyle dolaştı ve kalabalık alanlardan uzak durdu.
Öyle ki Japonlar sakince kuyrukta da bekler, trafik kurallarına harfi harfine uyar, müzik veya spor etkinliklerinin ardından ortalığı derli toplu bırakır. Çünkü daha anaokulundan böyle eğitiliyorlar.
The New York Times’ın haberine göre “Koskoca rondoseruyu her gün okula taşımak zorla uygulanan bir kural değil, aksine herkesin ortak savunduğu bir kural” diyor Chiba Institute of Technology’de profesör yardımcısı Şoko Fukuşima.
Veliler şikayetçi
Japonya’da geleneksel olarak insanların bireylikten koparılıp aynılaşması, yani tekbiçimcilik ön planda. Erkek çocukları siyah, kızlarsa kırmızı rondoseru alıyor. Ama son dönemde çeşitliliğe ve bireyciliğe ilişkin tartışmalar alevlenince üreticiler vitrinleri rengarenk, çıkartmalı, farklı kumaşlardan rondoserularla donattı.
Dahası veliler ve çocuk hakları savunucuları çantaların küçük çocuklar için fazla ağır olduğundan şikayetçi. Rondoseru boşken bile yaklaşık 1,3 kilogram ediyor.
Çoğu okulda öğrencilerin şahsi dolapları olmadığı için tüm okul malzemelerini rondoseruya sığdırmak şart oluyor. Fakat çalışkanlığı, sabretmeyi, azmi ve dayanıklılığı kutsayan bir kültürde çocukları rondoserudan kurtarmak kolay değil.
150 yıllık…
Rondoserunun çıkışı 19’uncu yüzyıla, ülkedeki Meiji dönemine tarihlenebilir. Japonya’nın feodal krallıktan modern ulusa geçtiği bu dönemde dış dünyayla ilişkisi değişti. Eğitim aracılığıyla Japonlar’a geleneklerine bağlı, ortak bir kültüre sahip tek bir ulus oldukları bilinci aşılandı.
“Okullar ‘herkes aynıdır, herkes ailedir’ fikrini aşıladı” diyor Kumamoto University’de felsefe profesörü Ittoku Tomano.
Askeri sırt çantalarını andıran rondoseru, 1885’te imparatorluk ailesine eğitim veren Gakushuin okulunda resmi okul çantası seçildi. Daha sonraysa Japonya’daki çocukluk kimliğinin ayrılmaz parçası oldu.
Rondoseru’nun askeri kökenleri bugünkü Japon eğitim sisteminde görülüyor. Çünkü öğrenciler parkta ve sınıfta tatbikatlar yaparak asker gibi eşzamanlı yürümeyi öğreniyor. Sonuçta eğitim sistemi sadece ulusal kimlik yaratmak için değil, İkinci Dünya Savaşı için öğrencileri askere hazırlamak için de tasarlanmıştı.