Türk Toraks Derneği Tütün Çalışma Grubu, Türkiye’de e-sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin yasal olarak satışı mümkün değilken, bu karara uyulmadığı, gençler arasında tüketimin giderek arttığı uyarısında bulundu. E-sigaraların içinde, başta civa, formaldehit, kurşun, keton gibi çok sayıda madde bulunuyor.
Endüstri pazarlama stratejisini ‘zararı azaltma’, ‘sigarayı bıraktırma’ iddiaları üzerine kursa da bilimsel veriler, bunların yalan olduğunu ortaya koyuyor. Tüm tütün ürünleri gibi e-sigara da toksik ve kanserojenler içeriyor. Tütünü yakmadan nikotin açığa çıkarıyor ve bağımlılık yaratıyor.
Yaygınlaşan sigara yasakları nedeniyle, kan kaybeden tütün endüstrisinin yeni stratejisi, ‘zararsız’ olduğunu öne sürdüğü e-sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin pazar payını yükseltmek. Özellikle hedeflediği grup ise, uzun yıllar müşterisi olabileceğini düşündüğünü çocuk ve ergenler. Endüstri bir yandan bunların sigara bırakma yöntemi olabileceğini öne sürerken diğer yandan Türkiye’de 2013’de getirilen e-sigara satışı, reklamı ve kapalı alanlarda içilmesi yasağını delmeye çalışıyor.
Ortaokul yaşlarında içen çocuklar var
Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Sekreteri Dr. Pelin Duru Çetinkaya e-sigara kullanımının çocuklar ve gençler arasında yaygınlaştığını belirterek, ABD verilerini paylaştı. ABD’deki lise öğrencileri arasında e-sigara kullanımı, 2011 yılında yüzde 1,5 iken 2020 yılında yüzde 19,6’ya yükseldi. 2014 yılından 2020 yılına kadar olan süreçte aromalı e-sigara kullanıcılarının genel oranı yüzde 65,1’den yüzde 84,7’ye çıktı. 2016’da, ABD’deki ortaokul ve lise öğrencileri arasında en yaygın kullanılan tütün ürününün e-sigara olduğu bildirildi. 18-20 yaşındaki yetişkinlerin yüzde 20’sinden fazlası e-sigarayı en az bir kez denediğini belirten Çetinkaya, şöyle devam etti:
“3 bin 925 çocuk ve ergeni kapsayan, 69 ülke ve bölgeyi temsil eden 26 ulusal anketten derlenen verilere göre, nikotin içeren ve içermeyen e-sigara kullanım yaygınlığı yüzde 17,2 olarak bildirilmiştir. Bu sonuç, dünya genelinde neredeyse her beş çocuk veya ergenden birinin nikotin içeren e-sigara sistemleri ile tanışık olması demektir. Ülkemizde yapılan anket çalışmalarında da e-sigaranın gençler arasında yaygın olarak kullanıldığı tespit edilmiştir.”
Sigara gibi toksik ve kanserojen
E-sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin içeriğinde cıva, krom, kurşun gibi son derece zehirli maddelerin bulunduğuna dikkat çeken Tütün Kontrolü Çalışma Grubu Danışma Kurulu Üyesi Prof. Dr. Elif Dağlı, şunları kaydetti: “Nikotin konsantrasyonları büyük ölçüde farklılık gösteren e-sigaralarda propilen glikol, gliserol, etilen alkol, polietilen glikol (PEG400), diasetil dietilen glikol, amino-tadalafil, rimonabant, cannabibinoid, nitrozaminler, formaldehit, asetaldehit keton, cıva, tetrametilpirazi, kurşun, nikel, krom, nikotin, yapay aromalar olmak üzere çok çeşitli kimyasallar bulunmaktadır. Isıtılmış tütün ürünleri elektronik olarak kontrol edilen bir ısıtma sistemi ile tütün yakmadan nikotin açığa çıkaran ürünlerdir. Tüm tütün ürünleri gibi toksiktir ve kanserojenler içerir.”
“E-sigaraya pasif maruziyet bile çocuklarda
davranış değişikliğine neden oluyor”
Türk Toraks Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Bahriye Oya İtil çocuklarda e-sigaraya pasif maruziyetin çocuklarda davranış değişikliğine dahi yol açtığını belirterek şunları söyledi: “E-sigarada bulunan çeşitli kimyasalların yanı sıra özellikle aroma verici katkı maddelerinin de insan embriyo kök hücreleri, fare nöral kök hücreleri ve insan akciğer kök hücreleri üzerine sitotoksik etkisi gösterilmiştir. Deneysel çalışmalarda beyin gelişimine nörotoksik etkisi olduğu ve annenin e-sigara içmesinin çocukta davranışsal ve kognitif değişikliklere yol açabileceği bildirilmiştir. E-sigaranın, başta solunum ve kardiyovasküler sistemler olmak üzere karaciğer, böbrekler ve sinir sistemine de zararları vardır. E-sigara bağışıklık sistemini olumsuz etkileyerek, zatürre gibi alt solunum yolu enfeksiyonları riskini de arttırmaktadır. Ayrıca EVALI (e-cigarette and vaping use associated lung injury) olarak adlandırılan akut akciğer hasarı ile solunum yetmezliği ve ölüme yol açabilmektedir. Sigara için söz konusu olduğu gibi e-sigaraların da SARS-CoV-2’ye duyarlılığı ve Covid-19 gelişimini artırdığı gösterilmiştir.”
Uluslararası kuruluşlar da uyarıyor
Isıtılmış tütün ürünleri kullanıcılarını, çoğu kansere neden olan toksik emisyonlara maruz bırakır ve geleneksel sigaralardan daha az zararlı olduklarını gösteren yeterli kanıt bulunmuyor. Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) göre, her türlü tütün ürünü kullanımı, e-sigaralar ve ısıtılmış tütün ürünleri de dahil olmak üzere zararlı. Avrupa Solunum Derneği (ERS), sigara içiminde olduğu gibi, ısıtılmış tütün ürünlerinin de bağımlılık yaptığı ve insanlar için kanserojen maddeler içerdiğini bildiriyor.
Amerikan Toraks Derneği (ATS) ve diğer uluslararası solunum dernekleri, e-sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin tehlikeleri, insan sağlığına ve tütün kontrolü mücadelesine verdikleri zararlar hakkında görüş raporları yayınladı. Avrupa Pediatri Akademisi (EAP) e-sigaraların ve ısıtılmış tütün cihazlarının ve bu cihazlarda kullanılan likitlerin sağlık açısından çok tehlikeli olduğunu, bu nedenle çocuklar ve gençlerin e-sigaraya erişimlerinin ve tıpkı sigara dumanında olduğu gibi pasif maruziyetlerinin de yasalar aracılığıyla engellenmesini öneriyor. Tüberküloz ve Akciğer Hastalıkları Uluslararası Birliği (UNION), yüksek bağımlılık yapıcı nikotin ve tütün ürünlerinin düşük ve orta gelirli ülkelere sokulmasının felakete varan sonuçları olacağını bildiriyor.
‘E-sigaraya geçit vermeyin‘
Türk Toraks Derneği e-sigarayla ilgili aşağıdaki uyarı ve taleplerini sıraladı:
- Başta sigara içmeyenler, çocuk, ergen ve hassas gruplar olmak üzere bütün toplumun e-sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerine (doğrudan tüketim yoluyla veya buharına dolaylı olarak) maruz kalması engellenmelidir.
- E-sigara ve ısıtılmış tütün ürünleri gibi yeni nesil tehditlerin üretimine, ithalatına ve satışına geçit vermeyen kararlılık sürdürülmelidir.
- Ülkemizde e-sigara ve ısıtılmış tütün ürünlerinin yasal olarak satışı mümkün değilken bu karara uyulmadığı, ülkemizde de gençler arasında tüketimin giderek arttığı çalışmalarda görülmektedir. 25.02.2020 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olan 2149 Sayılı “Elektronik Sigara ve Benzeri Cihazlar ile Bazı Tütün Mamulleri ve Tütün Mamulünü Taklit Eder Tarzda Kullanılan Mamullerin İthaline İlişkin Cumhurbaşkanı Kararı”nın etkin uygulaması ve gerekli denetimlerin yapılması büyük önem arz etmektedir.
- Söz konusu ürünlerin yasa dışı yollarla tanıtım ve pazarlamasını yapan internet sayfaları ve sosyal medya hesapları faaliyetlerinin ivedilikle önlenmesi gerekmektedir.
