Uluslararası Astronomi Birliği’nin (UAB) 2006 yılında ‘gezegen‘ sınıfından çıkararak ‘cüce gezegen‘e çevirdiği Plüton’un iade-i itibarı bir kez daha gündemde.
Independent’ta yer alan habere göre, Harvard Smithsonian Astrofizik Merkezi tartışmayı yeniden açarak Plüton’un gezegen statüsünü savunan ve savunmayanlara yönelik bir toplantı yaptı. Üç uzmanın görüşlerini anlattığı toplantıdan, ‘Plüton gezegendir’ sonucu çıktı.
Merkezin yayınladığı basın bülteninde ‘Cüce bir meyve ağacı yine de küçük bir meyve ağacıdır, cüce bir hamster da küçük bir hamster’dır’ ifadeleriyle Plüton’a atıfta bulunulurken, tartışma UAB’nin bir gezegende aradığı şu üç özellik etrafında yoğunlaştı:
* Güneş’in uydusu olmak,
* Kendi kütlesinden dolayı küresel bir yapıya sahip olmak,
* Yörüngesindeki ‘enkazı‘ (yani her türlü başka küçük gök cismini) temizlemiş olmak.
Plüton’un gezegen sınıfından çıkarılmasının sebebi, ‘yörüngesindeki enkazı temizlememesi’ydi.
‘Gezegenlik kriterleri değişsin’
Plüton’un gezegenlik sınıfından çıkarılması tüm dünyada dikkat çekmiş; durumla alay eden çok sayıda görsel hazırlanmıştı. Görsel: astronomy.wonderhowto.com
Panelde ilk sözü alan UAB gezegen tanım komitesinin başındaki Owen Gingerich, Plüton’un bir gezegen olduğunu, zira ‘bir gezegenin tanımının zamanla kültürel olarak’ değişebileceğini söyledi.
Küçük Gezegen Merkezi genel müdür yardımcısı Gareth Williams, UAB’nin Plüton’un gezegen olmadığıyla ilgili görüşüne yönelik bir sunum yaptı.
Harvard Yaşam Kaynakları İnisiyatifi müdürü Dmitar Sasselov ise tartışmaya farklı bir bakış açısı getirdi. Sasselov’a göre, Plüton’la ilgili sorunun kaynağı gezegen olmanın kritelerinden kaynaklanıyor. Buna göre, kriterler Güneş merkezli olduğu için diğer güneş sistemlerini dışlayan analizler ortaya çıkıyor.
Sasselov, gezegenler için yeni bir tanım önerisi de getirdi. Buna göre, bir gezegen ‘yıldızlardan kopan kalıntılardan oluşan en küçük yuvarlak yığın’ olarak tanımlanmalı. Böylece, hem daha çok gezegenimiz olabilecek, hem de Plüton’un durumu artık netlik kazanabilecek.
Bu bir başlangıç
Harvard’daki tartışmanın şimdilik Plüton’un tanımıyla ilgili bir değişiklik sağlaması beklenmese de, ‘Plüton savunucuları‘ için bu bir başlangıç olarak görülebilir.
‘Gezegen‘ken ‘gezegenlerin en küçüğü‘ olarak bilinen Plüton’un yarıçapı sadece 1200 kilometre yani Dünya’nınkinden yüzde 20 daha kısa. Plüton’un çevresi ise 7 bin 242 kilometre, bu da onun Dünya’nın uydusu Ay’dan bile daha küçük olduğunu gösteriyor. Örneğin Plüton’un ekvatoru Washington ile Hawaii arasındaki bir uçuştan daha kısa sürede tamamlanabilir.