EMRE ZOR
@zor_emre01
ABD’de Teksas eyaleti ile federal hükümet arasında sınır kontrolüne dair ‘yetki krizi’ sürüyor. Teksas’ın Cumhuriyetçi eyalet valisi Greg Abbott, yasadışı göçü engellemek için ABD-Meksika sınırına daha fazla dikenli tel döşenmesi emrini verdi. Böylece hem Joe Biden yönetiminin hem de Anayasa Mahkemesi’nin ‘Dikenli teller kaldırılsın’ kararına karşı durdu.
Ardından Cumhuriyetçi 25 eyalet valisi, yani eyaletlerin yarısı, Abbott’a destek çıktı. Bunun üzerine sosyal medyada ‘Texas bağımsızlık ilan edecek’, ‘İç savaş çıkacak’ gibi iddialar gündeme geldi.
Peki kriz nasıl başladı? Eyaletin yetkileri nerede başlayıp bitiyor? Teksas’ın bağımsızlık ilan etmesi mümkün mü?
9 soruda Teksas krizi:
1. Kriz ne zaman başladı?
Ocak 2021’de Demokrat Joe Biden başkanlığa geldiğinde ‘‘Yeni yasa yapmıyorum, kötü politikaları berhava ediyorum’’ diyerek selefi Donald Trump’ın birçok kısıtlayıcı göç politikasını iptal etti. Bunun üzerine sadece bir ay içinde güney sınırından giren yasadışı göçmen sayısı 20 bin artarak 100 bine çıktı.
Yasadışı göçmen akınının en yoğun olduğu ABD-Meksika sınırındaki Teksas’ın valisi Abbott, Biden’ın göç politikalarını en sert eleştirendi. Abbott, göçmenleri engellemek için ‘Tek Yıldız Operasyonu’ adlı milyarlarca dolarlık bir kampanya başlattı.
Operasyon, adını Teksas eyaletinin bayrak, mühür ve armasında bulunan tek yıldızdan, eyaletin bağımsızlığının ve gururunun simgesinden alıyordu.
Bu kampanyayla kapsamlı bir yasa çıkardı Abbott: Sınırdaki Rio Grande Nehri’nin kıyısını tel örgüyle saracak, nehre şamandıralardan bariyer kuracak ve eyalet kolluk kuvvetlerine Meksika’dan gelen göçmenleri tutuklama yetkisi verecekti.
Ancak ABD Temyiz Mahkemesi devreye girerek Teksas’ın bariyerleri kaldırmasına karar verdi. Nihayetinde göç meselelerinde yetki eyaletlerde değil, federal hükümetteydi.
Bunun üzerine Abbott Teksas’tan otobüsler dolusu göçmeni başta başkent Washington D.C, Chicago ve New York olmak üzere kuzey eyaletlere göndermeye başladı.
Eyaletin bu ay başında yayınladığı verilere göre 2022’den beri 100 binden fazla göçmen otobüslerle farklı eyaletlerdeki sığınaklara gönderildi.
‘‘Güney sınırımızdaki kriz büyüyor çünkü Biden yönetimi sınır güvenliğini umursamıyor ve yasadışı göçmenlere kapı açıyor’’ diyen Abbott, üç yılda gelen 6 milyonu aşkın yasadışı göçmenden Biden yönetimini sorumlu tutuyordu.
2. Gerilim nasıl tırmandı?
Son olarak Biden, Meksika sınırına göçü engellemek için çekilen tel örgünün ‘insan hayatını tehlikeye attığı’ gerekçesiyle kaldırılmasını istedi. Abbott oralı olmayınca Biden, Anayasa Mahkemesi’ne başvurdu. Mahkeme tel örgünün federal görevliler tarafından kesilebileceğine karar verdi.
Ancak Abbott yine karşı çıktı. Dikenli teller federal hükümet tarafından kaldırsa bile yeniden döşeyeceklerini söyledi.
Bunun üzerine Cumhuriyetçi 25 eyalet valisi ortak bir bildiriyle Abbot’a destek çıktı: “Sınır güvenliğini sağlamak için dikenli tel örgüler dahil her türlü araç ve stratejiyi kullanmada vali Greg Abbott ve Teksas eyaletiyle dayanışma içindeyiz.”
Teksas’ın Cumhuriyetçi Senatörü Ted Cruz da, X hesabından tel örgülerin olduğu bir fotoğraf paylaşarak federal hükümete ‘kafa tuttu’: ‘‘Gel de al’’
3. Dikenli teller nerede?
Gerilimin merkez üssü, Eagle Pass adlı 28 bin nüfuslu bir Teksas kasabası. Kasabadaki Shelby Park, ABD’nin güney sınırında yasadışı göçmen geçişinin en yoğun olduğu nokta.
Anayasa Mahkemesi, federal görevlilerin bölgedeki dikenli telleri kesebileceğine karar verdikten sonra Teksas eyaleti federallerin bu parka girişini yasakladı. 25 eyalet valisi de Teksas’ın meşru müdafaa hakkı bulunduğunu savundu.
4. Shelby Park’ta ne oluyor?
Shelby Park, Eagle Pass kasabasında 200 bin metrekare (yaklaşık 30 futbol sahası) büyüklüğünde bir park alanı. Anayasa Mahkemesi kararından sonra Teksas Askeri Departmanı (TMD), X hesabından askerlerin park sınırına dikenli tel döşemeye devam ettiği fotoğraflar paylaştı. Cuma günü de ön planda bir Teksas Ulusal Muhafızı, arka planda ise dikenli tellerin ardında, nehirde yürüyen göçmen bir ailenin olduğu bir video paylaştı. Üstelik ‘‘Tek Yıldız Operasyonu, Teksas-Meksika sınırındaki yasadışı göçün tespiti ve engellenmesi için işbaşında’’ diye yazdı TMD.
Ay başında videodaki Rio Grande adlı nehirde sınırdan geçmeye çalışan Meksikalı bir kadın ve iki çocuğu boğularak ölmüştü.
5. Eyaletlerin göç meselesinde yetki alanı ne?
2012’de Anayasa Mahkemesi’ndeki ‘Arizona’ya karşı ABD’ davasında tasdik edildiği gibi ABD’de göç meseleleri eyaletlerin değil, federal hükümetin yetkisinde.
Anayasaya göre kongrenin göç konusunda ‘sınırsız’ yetkisi var. Ancak Abbott, yasadışı göçmenleri ‘dış düşman’ diye niteleyerek anayasadaki işgal maddesinden yararlanmaya çalışıyor. Yani anayasadaki boşluğu kullanarak sınır güvenliği ve göç meselelerinde yetkisi olduğunu savunuyor.
6. Abbott ve 25 eyalet valisi ne dedi?
Anayasa Mahkemesi’nin kararından sonra ‘‘Bu burada bitmez’’ diyen Abbott, Biden’ın halkı yalnız bıraktığını ve sınırları koruyamadığını söyledi. Dahası sınır güvenliğini sağlamaya aynen devam edeceklerini vurguladı.
25 Cumhuriyetçi eyalet valisi de ortak bildiride Abbott’ı destekledi: ‘‘Biden yönetimi hukukun üstünlüğünü ve sınır güvenliğini sağlamak yerine ABD’lileri rekor yasadışı göçmenden, fentanil gibi ölümcül uyuşturuculardan ve ülkemize giren teröristlerden korumaya çalışan Teksas’a saldırdı ve dava açtı.’’
Ayrıca Teksas’la dayanışma içinde olduğunu vurgulayan eyaletlerin 10’u sınır güvenliği için Teksas’a ulusal muhafızlarını gönderdiğini açıkladı.
7. Teksas’ın bağımsızlık ilan etmesi mümkün mü?
ABD’de anayasal olarak eyaletlerin bağımsızlık ilan etme yetkisi yok. Yine de Teksas’ta siyasilerin bile dillendirdiği bir şehir efsanesi var: “1845’te birliğe girerken bağımsızlık ilan etme hakkımızı koruduk. İstersek tekrar bağımsız oluruz.”
Ancak bu yanlış. Teksas’ın beş farklı eyalete bölünebilme hakkı var ama ABD’den ayrılma hakkı yok.
Öyle ki ABD Anayasası’nın 1’inci maddesinin 10’uncu bölümünde eyaletlerin yetki sınırları belirgin.
Ancak bağımsızlık ilan etmenin iki ‘dikenli’ yolu var: İhtilal veya iki tarafın rızası.
Olası bir ihtilalde eyleme geçenler, yasal olarak ölümle cezalandırılabilir ‘vatana ihanet’ suçunu işlemiş oluyor.
Karşılıklı rızaya dayalı bağımsızlık fikriyse karmaşık birçok soru getiriyor: Ulusal borç nasıl bölünecek? Federal programlara ödenen paralara ne olacak?
Yani bir iç savaş ihtimali veya Teksas’ın bağımsızlığını ilan edeceği söylemlerinin, sosyal medyadaki gönderilerin ‘tık’ sayısını artırmaktan başka karşılığı yok.
8. Trump ne dedi?
5 Kasım’da yapılacak başkanlık seçiminde Biden’ın rakibi olmaya aday Cumhuriyetçi eski başkan Donald Trump da Teksas’a arka çıktı.
Trump, kendi sosyal medya platformu Truth Social’dan önce kendi başarısını hatırlattı sonra felaket tellallığı yaptı: ‘‘Üç yıl önce (kendi döneminde) ABD tarihinin en güvenli sınırlarına sahiptik, şimdiyse dünyanın en berbatına sahibiz. Felaket kapıda. Teröristler kontrolsüzce akın ediyor ülkemize. ABD’ye büyük terör saldırıları olma ihtimali artık yüzde 100. Sınırları kapatın!’’
9. Abbott’a tepkiler nasıl?
Ay başında sınırdan geçmeye çalışan üç Meksikalının nehirde boğularak ölmesi, ABD İç Güvenlik Sözcüsü Luis Miranda’nın sert tepkisine yol açmıştı. Miranda, eyalet-federal hükümet yetki alanlarına dikkat çekmişti: “Teksas, ABD Sınır Devriyesi’nin ABD yasalarını uygulamasına müdahale etmeyi bırakmalı.”
Teksas A&M Üniversitesi’nde göçmen hakları kliniğinin yöneticisi ve hukuk profesörü Fatma Marouf, Teksas eyaletinin politikalarını sığınmacı hakları bağlamında ‘hayli endişe verici’ bulduğunu söyledi: ‘‘Göç yasalarımızda zulümden kaçan insanlara sığınma hakkını garantiledik. Dikenli tel döşemek ise yapmak istediğimizin tam aksi.”