MESUDE ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
Türkiye’de 30 bine yakın hasta umutla organ bağışı bekliyor. Organ bağışının geliştirilmesi ve artırılması için çalışan Organ Nakli Koordinatörleri Derneği (ONKOD) bir iyilik hareketi başlattı: İzin Ver, Yaşasın!
Pandemiden önce ölen her yüz kişiden 26-27’sinin organları aile tarafından bağışlanıyordu. Pandemiyle birlikte bu oran yüzde 15-16’ya kadar düştü. 2008 ile 2023 yılları arasında açıklanan toplam beyin ölümü sayısı 23 bin 57. Organ bağışına izin veren toplam aile sayısı ise 5 bin 887. Her bir bağış yedi-sekiz hastaya, ikinci bir yaşam şansı veriyor.
Organ nakli yapılabilmesi için, yoğun bakım ünitelerinde beyin ölümünün gerçekleşmesi gerekiyor. Çünkü beyin ölümünden sonra kalp kısa bir süre, organları beslemeyi sürdürüyor. Bu aşamada organlar henüz fonksiyonlarını kaybetmeden, aileye bağış yapıp yapmayacakları soruluyor. Beyin ölümünün objektif kriterleri belli. Bir daha geri dönmüyor. Tıbben ve hukuken tam bir ölüm hali.
Kadavradan nakil oranının düşük
Organ Nakli Koordinatörleri Derneği (ONKOD) Başkanı Nilgün Bilal, organ nakliyle ilgili ciddi, güvenilir ve iyi işleyen bir sisteme, deneyime ve birikime rağmen kadavradan nakil oranının düşük olduğunu söyledi.
Beyin ölümünün bazen gözden kaçtığını bazen de kararın alınması için beklendiğini belirten Bilal, şöyle devam etti: “Bizim önce beyin ölümü tanısı tespit sistemini doğru işletmemiz ve sayısını artırmamız gerekiyor. Milyon nüfus başına günde 50 beyin ölümünü tespiti yapılabilmeli. Bu konunun gözden kaçmamasına ihtiyacımız var. Beyin ölümünün saptanması yoğun bakımdaki hekimlerin sorumluluğunda. Beyin ölümündeki organ bağışı oranını yüzde 30-50’lere çıkarırsak zaten Türkiye’de organ bekleyen kalmaz. Listeye giren, organ nakli olarak çıkar.”
Her gün 25 hasta listeye ekleniyor
Türkiye’nin organ ve doku naklinde dünyanın en iyilerinden olduğunu ifade eden Bilal, “Nakillerin yüzde 15-20’si kadavradan, kalanı canlıdan alınan organlarla yapılıyor. Bunu tersine çevirmek lazım” dedi.
ONKOD Başkan Yardımcısı Rahmi Baykan, her gün yaklaşık 25 hastanın organ bekleme listesine eklendiğini, yedi hastanın da organ bulamadığı için öldüğünü söyledi.
İlk hedef bağış oranını pandemi öncesine yükseltmek. Türkiye için gerçekçi hedef beyin ölümü tespit edilenlerin yüzde 30’unun organlarının bağışlanması.
Güvensizlik büyük sorun
Ülkenin ilk organ koordinatörlerinden Dr. Ata Bozoklar’a göre en önemli sorun güven: “Biz birbirimize güvenmeyen bir toplumuz. Organ naklinde en güvenilir sistemlerden birine sahibiz. Buna inanıyor muyuz? Hayır. Her hafta bir dostum, arkadaşım, nüfuslu bir dostum, siyasetçi, ‘Bana organ lazım, çocuğuma orman lazım ne yapalım?’ diye soruyor. ‘Bir şey yapamazsın, organ nakli bekleme listesine gideceksin’ diyorum. ‘Ya bırak Allah aşkına’ diyor. Nüfusuyla sorunu yaşamayacağını zannediyor. Ama perişan oluyor.”
Bir vaka: Vasiyetini hazırlamış
Doğuştan akciğer hastası ve hiç nefes alamayacak kadar ağırlaşan bir başka organ koordinatörü Aygün Mengelli, öleceğinden o kadar eminmiş ki vasiyetini hazırlamış. Akciğer nakliyle yaşama tutunan Mengelli, “İnsanlar ölümü bekliyor. Benim rahmetli donörüm 44 yaşında bir kadındı. Sekiz hastaya organları nakledildi. Birisi de Türkiye’nin ikinci rahim nakliydi. Nakilden sonra kız çocuğu doğurdu. Benim donörüm ölümsüz” dedi.
Organ nakliyle ilgili daha fazla bilgi almak için ONKOD’un ‘Bilgilenin, Hayat Verin’ Youtube kanalını ziyaret edebilirsiniz.