IŞIN ELİÇİN
@IsinElicin
Christopher Nolan imzalı ‘Oppenheimer’ filmini izlediyseniz ya da izlemeyi düşünüyorsanız, atom bombasının Hiroşima ve Nagasaki’ye atılma kararı hangi gerekçelerle, neden ve nasıl alındı sorularına odaklanan 1965 tarihli ‘Bombayı atma kararı’ adlı belgeseli de mutlaka izlemelisiniz.
NBC televizyonu tarafından bombanın yol açtığı büyük kıyım ve yıkımdan 20 sene sonra hazırlanan belgeselde, bombanın ‘babası’ Julius Robert Oppenheimer, bir dizi siyasetçi, asker, bilimi insanı ve bürokrat karar alma sürecine ilişkin anı ve görüşlerini anlatıyor.
Belgesel, ABD Başkanı Franklin D. Roosevelt’in öldüğü 12 Nisan 1945 tarihinden ilk bombanın Japonya’nın Hiroşima kentine atıldığı 6 Ağustos 1945’e kadarki 135 güne odaklanıyor. 12 yıldır iktidarda bulunan Roosevelt (ABD’nin en uzun görevde kalan başkanı) öldüğünde yerine üstleneceği görev ve sorumluluğun gerekleri için hazırlıksız ve muhtemelen isteksiz, sadece üç ay önce başkan yardımcılığına getirilmiş Harry S. Truman geliyor. Truman o güne kadarki savaş planlamalarından da Manhattan adı verilen atom bombasının gizli üretim projesinden de -kongre üyeleri ve ABD yönetimindeki diğer pek çok kişi gibi- bihaber.
Roosevelt’in kabinesinden kalan tek kişi savaş bakanı Henry L. Stimson ile genelkurmay başkanı George Marshall elbette projeyi biliyor ve yakından takip ediyorlar. İkili yeni başkanı da bir an önce bilgilendirmek istiyor. Fakat Truman -tıpkı Donald Trump gibi- rapor okumayı hele de uzun olanları okumayı hiç sevmiyor. Truman Stimson’un özel olarak kısalttırdığı atom bombası raporuna da yarım yamalak göz gezdiriyor.
Spoiler vermek gibi olmasın, belgeselden bir alıntı yapmak istiyorum: 1939’da Roosevelt’e Einstein ile birlikte yazdıkları mektupla Manhattan Projesi’ni başlatan Macar asıllı bilim insanı Leo Szilard’ın 1964’te ölmeden önce projeye dair söyledikleri kayda değer: “1945 ilkbaharında Almanya’ya karşı savaşın son bulacağı bariz bir şekilde görülüyordu. Ben de kendimi atom bombasını geliştirmeye devam etmenin ne manası var diye sorgulamaya başladım. Başlarken motivasyonumuz Almanya’nın bombayı bizden önce geliştirmesiydi; bizi bombalamalarını önlemenin en iyi yolu onlardan önce hazırlanmış olmaktı. Fakat şimdi savaş kazanıldıktan sonra ne için çalıştığımız açık değil. Hükümette bu konuyu ehemmiyetle değerlendireceğimiz kimse yok. İletişime geçmemiz gereken tek kişi Roosevelt’ti ve Roosevelt ulaşmamı sağlayacak birkaç kişi tanıyordum ama Truman’a ulaşmak için kimseyi tanımıyorum.”
NBC belgeselinde 9 Mayıs 1945’te Almanya’nın koşulsuz teslim olmasıyla Avrupa’da savaş bittikten sonra, Amerikalı karar alıcıların bu kez de Sovyetler Birliği’nin atom bombası geliştirmesi -kimi uzmana göre iki üç yıl içinde kimine göre 20 yıl sonra- olasılığını gerekçe göstererek projeyi sürdürüp bombayı Japonlar üzerinde ‘denemekte’ ısrarcı olduklarını izliyoruz.
Videonun altyazı bölümünde Türkçe seçeneği mevcut. Tarihi, tarihi görüntüler eşliğinde, tarihi yapan ve yazan kişiler tarafından izlemek isterseniz, ‘Bombayı atma kararı’ tam size göre. İyi seyirler.
