CENK MUTLUYAKALI*
Kıbrıs sorununun en önemli unsurlarından ‘mülkiyet‘ başlığında yeni bir kırılma noktasına gelindi. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin ‘iç hukuk yolu‘ olarak işaret ettiği ‘Taşınmaz Mal Komisyonu’, uluslararası anlamda geçerliliğini yitirme riskiyle karşı karşıya bulunuyor.
İngiliz kraliyet ailesinin de hissedarı olduğu National Westminister Bank (Royal Bank of Scotland), Girne’de Jasmine Court Otel’in de yer aldığı mülkünün iadesini istiyor. ‘İade’ istiyor çünkü ilgili mülkiyetin tazminatına yönelik alınan karar uygulanmadı.
Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi’nden de sorumlu Maliye Bakanlığı’na 15 Ağustos’ta uyarı mektubu gönderen Royal Bank of Scotland Kıbrıs temsilcileri, ‘İyi İdare Yasası’ çerçevesinde 15 Eylül’e kadar yanıt bekliyor.
Taşınmaz Mal Komisyonu, içerisinde Jasmine Court Otel’in de yer aldığı toplam 150 dönüm, yedi evlek ve 200 ayak mülkiyet hakkında 28 Kasım 2017’de oy birliğiyle 22 milyon 773 bin 940 sterlin tazminat kararı vermişti. Karar ‘kaynak yetersizliği’ gerekçesiyle beş yıldır uygulanmıyor.
Sarayda büyükelçinin de katıldığı toplantı
Girne’deki mülkiyet için Britanya hükümeti, Türkiye Dışişleri nezdinde de girişimde bulundu. 2 Ağustos 2022’de Cumhurbaşkanlığı’nda Türkiye’nin Lefkoşa büyükelçisi ve hukukçuların da yer aldığı bir toplantı düzenlendi. Söz konusu toplantıda, tazminat kararı yerine getirilmediği için ‘mülkün sahibine iadesi‘ talebi yeniden dile getirildi.
Royal Bank of Scotland’ın yüzde 50 ve gerisinin de İngiliz vatandaşlarının hissedar olduğu Pharos Estate Ltd., 2010’da Taşınmaz Mal Komisyonu’na tazminat talebiyle başvurmuştu. Komisyon, Jasmine Court Otel kompleksinin 77/2010 numaralı başvurusunu kabul etti ve 2017’de 22,7 milyon sterlin tazminat kararı verdi. Britanya Yüksek Komiserliği de 2011’den itibaren bu başvuruyu takibine aldı.
Başvuru sahibi, söz konusu mülkiyetin sahibinin Britanyalı olması nedeniyle ‘kiralanması, tahsis edilmesi veya eşdeğer karşılığı verilmesinin‘ de yasalara aykırı olduğunu iddia ediyor.
Britanyalıların sahip olduğu kompleks içerisinde yalnızca Jasmine Court Otel, Les Ambassadeurs Hotel, casino ve aynı zamanda çok sayıda apartman ve konut da var. Ama mülkiyet sahibi son başvurusunda otelin bulunduğu 40 dönüm, yedi evlek, 200 ayak büyüklüğündeki Jasmine Court arazisinin iadesini talep ediyor.
İlgili mülkte yer alan otelin 104 daireden oluşan birinci etabı 1 Ağustos 1974’te hizmete açılacak şekilde tamamlanmıştı. Otel 1974 savaşı sonrasında iş insanı Asil Nadir tarafından hizmete açılarak bir dönem işletilmişti.
2 Şubat 1996’daysa Jasmine Court Otel’in işletmeciliği için Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, Devlet Emlak ve Malzeme Dairesi’yle Ömer Lütfi Topal ve ailesinin sahip olduğu Emper Otelcilik Ltd. arasında, yıllık 100 bin dolar kira bedeli karşılığı 49 yıllık kira sözleşmesi imzalanmıştı.
Otel bir süredir kapalı olarak duruyor, hizmet vermiyor ya da ‘özel müşteriler’ için hizmet sunuyor.
Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne gidilecek
Royal Bank of Scotland temsilcileri, tazminat ya da iade yönünde bir adım atılmaması halinde Uluslararası Ceza Mahkemesi’ne başvuru yoluna gideceklerini söylüyor.
‘Magnitsky Act UK‘ çerçevesindeki başvuru ‘Kamu gücünü kötüye kullanan kişilerin uluslararası mahkemelerde yargılanmasının’ yolunu açacak. Bu süreçte imzası, onayı ya da dahli olan kişiler için ayrı ayrı dava dosyalanacak.
Magnitsky yaptırımları, insan hakları ihlallerinden veya yolsuzluklardan sorumlu olanları hedef alıyor. Ayrıca, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne ‘Taşınmaz Mal Komisyonu‘nun etkin olmadığı yönünde hukuki süreç başlatılacağı da konuşuluyor.
Kapalı Maraş (Varoşa) dosyaları dahil Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde Kıbrıs’la ilgili Türkiye aleyhine dosyalanmış çok sayıda mülkiyet davası için ‘çözüm yeri Taşınmaz Mal Komisyonu’dur’ siyaseti izleniyor.
