MESUDE ERŞAN
@mesudersan
mesudeersan@diken.com.tr
Kalp ve damar hastalıkları uzmanı Prof. Dr. Nevrez Koylan, 18 Aralık Pazar oynanacak 2022 FIFA Dünya Kupası finali öncesinde, futbol maçlarının ani gelişen ciddi kalp ve damar sorunu riskini artırdığı uyarısı yaptı. Stresli bir futbol maçı izlemek akut kalp ve damar sorunu riskini iki kattan fazla artırabiliyor.
Koylan’ın verdiği bilgiye göre, çeşitli çalışmalar futbol maçlarını izlerken hem erkeklerde hem de kadınlarda ölümcül olan ve olmayan kalp, damar (kardiyovasküler) olay riskinin arttığını gösterdi.
Milli maçlar zorluyor
Almanya’daki 2006 FIFA Dünya Kupası sırasında yapılan bir araştırmada, stresli bir futbol maçı izlemenin akut kardiyovasküler olay riskini iki kattan fazla artırdığı saptandı. 1998 Dünya Kupası sırasında, İngiltere’nin Arjantin’e penaltı atışlarıyla yenildiği gün ve onu takip eden iki günde kalp krizi nedeniyle hastane başvurularında yüzde 25’lik bir artış gözlendi. Hollanda futbol takımının 1996’da Avrupa futbol şampiyonasından elendiği maç gününde erkekler arasında fazladan 14 ani kalp ölümü meydana geldiği bildirildi. Almanya’da düzenlenen 2014 FIFA Dünya Kupası sırasında kalp krizi nedeniyle hastaneye başvuruların arttığı kayda geçti.
Ev sahibi takımın yenilgisi kalbi çok kırıyor
İspanya ligi müsabakası sırasında duygusal stresle akut koroner sendrom arasındaki ilişkiyi değerlendiren yakın zamanda yayınlanan bir çalışma, maçlar ve kalp sorunları arasındaki ilginç bir bağlantıyı vurguladı. Buna göre, kalp krizi nedeniyle hastaneye başvurular en fazla ev sahibi takımın yenilgisi durumunda oluyor. Çalışma, bu durumda yüksek riskli erkeklerde kalp krizi nedeniyle hastaneye kaldırılma oranının yüzde 30 arttığını saptadı.
Maçlar ve kalp sorunları arasındaki ilişki sadece futbol maçlarına özgü değil. Benzer sonuçlar ABD’de Super Bowl maçları ardından ve Yeni Zelanda’da Rugby Dünya Kupası maçları sonrasında da bildirildi.
Galibiyet de stresi artırabilir!
Takotsubo kardiyomiyopatisi veya ‘kırık kalp sendromu’ olarak bilinen durum (stres kaynaklı kalp kasının zayıflaması) da favori takımlarının yenilgisinden sonra taraftarlar arasında rapor edildi. Yeri gelmişken hatırlatalım, sadece mutsuz olaylar değil, mutlu olaylar da strese ve kırık kalp sendromuna neden olabiliyor. Dolayısıyla galibiyet sevincini de dozunda yaşamakta fayda var.
Koylan, böylesine büyük bir spor etkinliği sırasında futbolcuların ve taraftarların yaşadığı stresin, bazen kalbi kötü etkileyerek olumsuz kardiyak sonuçlara yol açabilecek tepkilere neden olabileceğini söyledi. Literatürde, uzun süreli strese maruz kalmanın koroner kalp hastalığını hızlandırabileceği, akut stresinse kardiyak olayların oluşumunu tetikleyebileceği yer alıyor: “Ayrıca stres, hipertansiyon, diyabet ve obezite dahil olmak üzere çeşitli kalp damar hastalığı risk faktörlerini de artırabilir. Stresli koşulların olumsuz sağlık sonuçları, bir kişiden diğerine değişen farklı stres sonuçlarına verilen fizyolojik tepkilere bağlı.”
Stres sporcunun yaşamını tehdit edebilir
Önemli spor etkinliklerinde futbolcular (ya da diğer sporcular) büyük stres yaşarlar. Koylan buna dair şunları söyledi: “Önemli karşılaşmalarda futbolcular maç sırasında fiziksel performanslarını ve sağlıklarını etkileyebilecek değişken yoğunluklarda bir dizi stres etkeniyle karşı karşıya kalır. Antrenman ortamı, rekabet, sakatlanma korkusu, hedefler ve beklentiler, koçluk stilleri, takım atmosferi ve medya stresi gibi futbolcular için çeşitli stres kaynakları saptandı. Bu durum müsabaka sırasında sporcunun yaşamını tehdit edebilir.”
Stres ve kalp sağlığı arasındaki ilişki sanıldığından daha önemli.
Kalp hastalığı öyküsü bulunması, diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve sigara gibi risk faktörleri riski daha da artırıyor. Koylan, “Ek olarak, sigara içmek, aşırı yemek yemek, aşırı içki içmek ve uyku yoksunluğu gibi genellikle önemli maçları izlemekle ilişkilendirilen davranışlar, olumsuz kardiyak sonuçlara daha fazla katkıda bulunabilir” dedi.
Riskleriniz varsa canlı maç izlemekten kaçının
Akut strese karşı kortizol ve testosteron artışının erkeklerde kadınlara oranla daha belirgin olduğu gözleniyor. Bu durum İspanya’da 2010 FIFA Dünya Kupası finallerinde ve Brezilya’da 2014 Dünya Kupası maçları sırasında da saptandı: “Önemli maçlar sonrasında kalp damar hastalıklarında gözlenen artışın erkeklerde kadınlara oranla daha fazla olmasının temelinde yatan faktörlerden birinin bu olduğu düşünülüyor.”
“Tüm bu nedenlerle maçlar ve kalp sorunları arasındaki ilişki ciddiye alınmak zorunda” diyen Koylan şöyle devam etti:
“Maç öncesinde stresi arttıracak davranışlardan kaçınılması, maç öncesinde ve maç sırasında aşırı yemek ve içki tüketiminden uzak durulması, maç sırasında sigara içilmemesi alınabilecek önlemler. Ayrıca, bilinen kalp hastalığı bulunan, diyabet, hipertansiyon, kolesterol yüksekliği ve sigara gibi risk faktörleri olan kişilerin canlı maç izlemekten kaçınması da uygun olur. Maç öncesinde ve maç sırasında uzun süre oturmak, hareketsizlik ve maç öncesi ve sonrasında uykusuzluk da riski artıran faktörler arasında.”
Günler, haftalar boyunca yaşanan stres kronikleşebilir
Günler, haftalar ve hatta aylar boyu strese maruz kalmak kronik strese yol açabilir. Kronik stres durumunda bir dizi ilave mekanizma harekete geçer ve bunun sonucunda da kalp krizi, inme (felç) ve hipertansiyon gibi sonuçlar ortaya çıkabilir.
Kronik stres sadece kalp krizi, inme veya hipertansiyona yol açmaz, daha başka pek çok sorunu da tetikleyebilir. Koylan, “Stresi yönetmek kalp hastalığını azaltabilir veya önleyebilir” dedi.
