AYŞEGÜL KASAP
aysegulkasap@diken.com.tr
@aysegul_kasap
Tarım ve Orman Bakanlığı 81 ile gönderdiği genelgede pide lahmacun, börek, mantı vb ürünlerde sakatat ve kanatlı etin kullanılmasının önünü açacak ifadelere yer verdi: “Çiğ ürün harçlarında histolojik Muayene ve Kanatlı Eti Aranması programı kapsamında numune alınmaması hususunda gereğini rica ederim.”
Genelgeye gelen tepkilerden sonra bakanlık bir açıklama yayınladı ve “Pide, lahmacun, börek vb ürünler et ürünleri kapsamında değil yemek kategorisinde yer alan ürünlerdir” dedi.
Oysa ki bakanlık tebliğde bu ürünlerin içeriğini baz almıştı yani harcındaki eti.
Diken’e konuşan Gıda Mühendisleri Odası İzmir şube başkanı Uğur Toprak söz konusu genelge için “Ne yazık ki bu yazıyla hilenin önü açılmıştır desek çok da yanlış olmaz” dedi. Bakanlığın açıklamasıyla ilgiliyse çelişkilere dikkat çekti: “Açıklama ve talimatların yeterince anlaşılabilir olmadığı, uygulayıcı kontrolörler dahil olmak üzere herkes tarafından farklı algılanıp farklı uygulamalara sebebiyet verici durumda olduğudur.”
Tarım Orman Bakanlığı’nın 81 ile yolladığı genelge şu şekilde:
“Bilindiği üzere ilgide kayıtlı yazı ile perakende işletmelerde sunulan pide, lahmacun, börek vb ürün harçlarından alınan numunelerde; ürünün sunum şekline bağlı olarak vurgulayıcı ifadeler kullanılmadan servis edilen pide, lahmacun, börek harcı gibi ürünlerde kanatlı eti ve sakatat tespit edilmiş olması durumunda, resmi kontrol sonucunun tağşiş olarak değerlendirilmemesi gerektiği belirtilmişti.
İlgi kayıtlı yazıdan önce pide, lahmacun, börek vb. ürünlerde resmi kontrol sonucu kanatlı eti, sakatat tespit edilmiş olması durumunda, kesinleşmemiş durumlar için idari yaptırımın 5996 sayılı kanunun 40. maddesinin 1. fikrasının d bendinde belirtildiği şekilde etiket bilgilerinde uygunsuzluktan işlem yapılması gerekmektedir.
Ayrıca 2023 Yılı Gıda Numune Alma Planı çerçevesinde yer alan 2023 Yılı İl Gıda Numune Alma Planı, gi.04. Hazır Yemekler Ürün Grubu, gi.04.05. Pide, Lahmacun, Börek, Mantı vb. üretilmek üzere hazırlanmış çiğ ürün harçlarında Histolojik Muayene ve Kanatlı Eti Aranması programı kapsamında numune alınmaması hususunda;
Gereğini rica ederim.”
Yani söz konusu genelgeye göre kıyma etten yapılan ürünlerde kullanılmasına izin verilmeyen sakatat, ve kanatlı etin kullanılmasının önünü açıyor. Histolojik muayene ile de etin hangi hayvandan olduğu kontrol ediliyor. Dolayısıyla bunun kaldırılması kullanılan etin at, eşek, kedi ya da köpek eti olup olmadığı analizi yapılamayacak demek.
‘Hilenin önü açıldı’
Toprak söz konusu genelgeyi şöyle değerlendirdi: “Ne yazık ki bu yazıyla hilenin önü açılmıştır desek çok da yanlış olmaz. Kıyma dediğimiz kırmızı etten çekilip yapılan harçlı ürünlerde tür analizi yapılması için numune alınmaması hususu, o etin hangi tür hayvana ait olacağının bilinmemesi anlamına gelmektedir. Bu da gıda güvenliği açısından son derece yanlış bir karar olarak karşımıza çıkmaktadır. Kıyma dendiğinde akla dana ya da kuzu gibi kırmızı et gelmesine karşın tüketici yediği lahmacun, pide ya da börek içerindeki kıymanın hangi etten olduğunu, Türk Gıda Kodeksi hükümlerince kas ve yağ dokusu dışında ürünün içine katılmasına müsaade edilmeyen sakatat, deri, sinir gibi doku ve organların katılıp katılmadığını bilemeyecek.”
Tüm bu tartışmaların devam ettiği sürede bakanlık şöyle bir açıklama yaptı:
Bu açıklamanın genelgeyle beraber ele alındığında ne anlama geldiğini sorduğumuzda Toprak şu yanıtı verdi: “Her ne kadar bakanlık yapmış olduğu basın açıklamasıyla‘…pide, lahmacun, börek vb ürünler et ürünleri kapsamında değil yemek kategorisinde yer alan ürünlerdir…’ dese de Türk Gıda Kodeksi Et, Hazırlanmış Et Karışımları ve Et Ürünleri Tebliği Madde 5’te ‘Bu tebliğ kapsamına girmeyen mantı, içli köfte, çiğ köfte, kadınbudu köfte, lahmacun, pide, kebap, pizza gibi yemek, hazır yemek tabildot yemek ve mezelerin üretiminde kullanılan çiğ et, kıyma, kanatlı kıyma ve et ürünleri bu tebliğe uygun olur’ diyor. Yine aynı basın açıklamasında ‘…pide, lahmacun, börek gibi ürünlerin harcında kanatlı eti hariç tek tırnaklı ve domuz eti aranmasına dair kontrollere devam edilmesi, son üründeyse tek tırnaklı ve domuz eti dahil tüm kontrollerin yapılması yönündedir…’ denmektedir. Ki buradan anlaşılan bakanlığın yapmış olduğu açıklama ve talimatların yeterince anlaşılabilir olmadığı, uygulayıcı kontrolörler dahil olmak üzere herkes tarafından farklı algılanıp farklı uygulamalara sebebiyet verici durumda olduğudur.
Taklit ve tağşiş listeleri düzenli yayımlanması gerekirken bakanlık tarafından düzenli yayımlanmıyor. Son liste yaklaşık 16 ay önce, Mart 2022’de yayımlandı. Ondan bir önceki listede 18 ay önce yayımlandı.
‘Gıda zehirlenmesi politiktir’
Toprak yayımlanan o listelerle ilgili şunları dedi: “Birçok listede lahmacun harçlarında kanatlı etine rastlandığı görülmekteydi. Gıda enflasyonun önüne geçilemediği, halkın alım gücünün her gün azaldığı ülkemizde ne yazık ki gıda güvenliğinden söz etmek pek de mümkün değil. Bakanlığın yayınladığı listelerde bunu doğrular nitelikte. Bir önceki bakanın yayınladığı bir görselde iddia dediği şeyin gerçek, gerçek dediği şeyinse iddia olduğunu dile getirmiştik. Bakanlar değişse de mantalite değişmedikçe, yurttaşın alım gücü arttırılıp asgari ücret açlık sınırın üzerine çıkarılmadıkça, gıda enflasyonun önü kesilip koyulan yasalar uygulanmadıkça ne yazık ki gıda güvenliği sağlanamaz. İşte tam da bu sebeple diyoruz ki, gıda zehirlenmeleri politiktir. ”