Merkez Hakem Kurulu’nun (MHK) devre arası hakem seminerinde, kısaca ‘video hakem’ olarak adlandırılan ‘Video Yardımcı Hakem’ (VAR) sisteminin en kısa zamanda hayata geçirilmesi yönünde görüş birliğine varıldı.
Futbolda teknolojinin devreye girmesi ‘oyunun ruhu’nu etkiler mi? ‘Video hakem’ sistemi hakem tartışmalarını sona erdirir mi? Teknik direktörler, yorumcular bu sisteme nasıl bakıyor? 9 Soruda…
1- ‘Video Yardımcı Hakem’ (VAR) sistemi nedir?
Futbol kurallarını düzenleyen Uluslararası Futbol Birliği Kurulu’nun (IFAB) açıklamasına göre sahada mevcut hakemlerin yanı sıra bir de ‘video hakem’ olacak. Video hakemler sadece dört konuyu izleyecek: Topun kale çizgisini geçip geçmediği, kırmızı kartlar, penaltılar ve yanlış kişiye gösterilen kartlar… Sistemde ‘tek bir protokol’ olacak. Bu protokol de bütün ülkeler için kullanılacak.
2- Projenin amacı ne?
MHK danışmanı ve FIFA uzmanı Roberto Rosetti, sistemin temel prensibini, ‘minimum müdahale, maksimum yarar’ sloganıyla özetliyor. Açık hatalar ve maç sonucuna etki edecek hataların önlenmesini içeren projeyle maçın hakemine yardımcı olunması amaçlanıyor.
3- Nasıl uygulanacak?
Video hakemler oyun devam ederken ilgili pozisyonların tekrarlarını izleyecek, hakemlerin hatalı bir kararı olursa müdahale edecek veya hakemlerin atlamış olabileceği kararları hakemlere bildirerek oyunun akışına direkt müdahalede bulunacak.
Maçın hakemi kararını ‘Video Yardımcı Hakem’den aldığı bilgi sonrasında ya da önemli pozisyonlarda saha içine kurulacak ekrandan pozisyonu izledikten sonra değiştirebilecek.
Bir kararın çok net hatalı olduğu videodan yeniden izlenerek açıkça görülmedikçe, hakemin kararı nihai olacak. Pozisyonun yeniden izlenmesine sadece hakem katılacak. Yeniden izleme sürecinde veya son karar vermede oyuncular, takım görevlileri hakemin etrafını saramayacak.
4- Kimler ‘Video Yardımcı Hakem’ olarak görev alacak?
Şu an faal olan üst klasman hakemleri, üst klasmanda büyük tecrübe sahibi olan hakemler ve kısa bir süre önce hakemliği bırakıp, teknoloji bilgisi olan hakemlerin ‘Video Yardımcı Hakem’ olarak görev yapması hedefleniyor.
5- Hangi ülkeler uygulayacak?
İtalya, Almanya, Fransa, Hollanda, Belçika gibi Avrupa’nın önde gelen futbol ülkelerinin yanı sıra ve ABD, Brezilya, Meksika, Katar da dahil olmak üzere toplam 13 ülke sistemin test çalışmalarına başladı. Aralık 2016’da Japonya’da düzenlenen Kulüpler Dünya Kupası’nda sistem test amaçlı olarak, ilk kez bir FIFA organizasyonunda kullanıldı.
6- İlk uygulama nasıl sonuç verdi?
‘Video hakem’ sistemiyle ilk penaltı Atletico Nacional ile Kashima Antlers’in karşı karşıya geldiği Kulüpler Dünya Kupası yarı finalinde çalındı. Hakem Viktor Kassai, 31’inci dakikada Atletico Nacional ceza sahasında yaşanan pozisyonu video hakem sistemiyle yeniden izledi ve penaltı noktasını gösterdi.
Real Madrid ile Club America arasında oynanan yarı final maçındaysa, Ronaldo’nun attığı golün video hakem sisteminden gelen uyarıyla önce iptal edilip daha sonra geçerli sayılması tartışmalara neden oldu.
İspanyol ekibinin 2-0 üstünlüğüyle sonuçlanan karşılaşmanın ardından pozisyonla ilgili görüşü sorulan Modric, “Yeni bir buluş ama dürüst olmak gerekirse uygulamayı beğenmedim. Kafa karışıklığına sebep oluyor. Bu uygulamanın devam etmemesini umuyorum çünkü bunun futbol olmadığını düşünüyorum” diye konuştu.
7- Türkiye’de ne zaman hayata geçirilecek?
Süper Lig kulüpleri ve federasyonun uygulanması yönünde görüş birliğine vardığı sistemin ne zaman hayata geçirileceğine dair farklı açıklamalar geldi.
Türkiye Futbol Federasyonu Başkan Vekili Servet Yardımcı, video hakem sisteminin ikinci yarıda Süper Lig’de uygulanacağını söylerken, Kulüpler Birliği Başkanı Göksel Gümüşdağ, “Mart ayı itibariyle denemeler başlayacak. Gelecek sezonla birlikte bu önemli proje hayata geçecek” dedi.
8- Teknik direktörler ne diyor?
Süper Lig’de görev alan teknik direktörlerin video hakem sistemine ilişkin görüşleri şöyle;
Başakşehir Teknik Direktörü Abdullah Avcı: “Video hakem uygulaması nostalji olarak bakıldığında sanki futbolun doğasını bozuyor gibi gözüküyor ama bugünkü gerçeklerle bakıldığında sanki futbolun içinde olması gereken bir durum gibi duruyor.”
Beşiktaş Teknik Direktörü Şenol Güneş: “Sistem kullanılabilir.”
Galatasaray Teknik Direktörü Jan Olde Riekerink: “Video hakem uygulaması başlatılırsa, bu onların da çok faydasına olacaktır. Her şeye rağmen, oyunun çekiciliğini, akıcılığını kaybetmemek lazım. Eğer bunu etkilemeyecekse, video hakem uygulamasına geçilebilir.”
Fenerbahçe Teknik Direktörü Dick Advocaat: “İyi olur. Yardımı, katkısı olabilecek her şey iyi olur, çünkü hakem olmak zor bir iş.”
Bursaspor Teknik Direktörü Hamza Hamzaoğlu: “Doğru bir şekilde oturtulursa yararlı olabilir. Hatalar en aza indirgenir. Dışarıdan başka bir hakem, izledikten sonra kulaklıkla hakeme bildirebilir. Çok daha kısa sürede yapılabilir ancak futbolun ruhunu öldürmemek lazım. Hata, futbolun içinde olan bir unsur, futbol hatalarıyla güzel.”
Osmanlıspor Teknik Direktörü Mustafa Reşit Akçay: “Futbolun ruhuna aykırı görüyorum. Kim ne zaman hangi kararı vererek videoyu oynatacak? Süre kaybı ve konsantrasyon kaybı. Ayakla taç da gündeme gelmişti ama futbolun hızını ve konsantrasyonunu kestiği için vazgeçilmişti. Bence hakemlerin özgür görüşüyle oyunu doğal hale getirmeliyiz.”
Gençlerbirliği Teknik Direktörü Ümit Özat: “Video hakem uygulaması mutlaka gelmeli ama kriteri olmalı. Kriterleri iyi oturtmak lazım. Bana göre ofsayt için uygulanmamalı. Elle oynanan pozisyonlar veya agresif davranışlar için uygulanmalı. Gelmesiyle beraber kriterlerin olması lazım. Her şeyi durdurarak bakarsak, futbol futboldan çıkar.”
Antalyaspor Teknik Direktörü Rıza Çalımbay: “Önce bir bakmak, denemek lazım. Belli bir süre sonra başlamak lazım. Neticede hakemler insan, bazı pozisyonları kaçırabiliyor. Geçen sene Kasımpaşa’da çok yaşadım. En az 15 puanımız hakem hatalarından gitti ama ben bilerek yaptıklarını sanmıyorum. Çözüm olacaksa, bir faydası olacaksa olabilir. Daha önce 4. hakem koydular, olmadı, kaldırdılar. Belki onu da kurup tekrar kaldıracaklar.”
Karabükspor Teknik Direktörü Igor Tudor: “Bu tarz hakemler için çok iyi olacak.”
Kasımpaşa Teknik Direktörü Kemal Özdeş: “Bu hafta oynanan Medipol Başakşehir-Adanaspor maçıyla ilgili düşünürsek bence de olmasında fayda var.”
Trabzonspor Teknik Direktörü Ersun Yanal: “Video uygulamasına, oyunun durmasına karşıyım. Birbirimize güvenmeliyiz. Birbirimizi baskı atına alıp futbol iklimini kirletmemeliyiz. Top çizgiyi geçti mi geçmedi mi, gibi bir takım küçük uygulamalar yapılabilir ama video uygulamasını futbolun doğasına aykırı buluyorum.”
Alanyaspor Teknik Direktörü Hüseyin Kalpar: “Futbola katkı sağlayacak her şeye olumlu bakarım. Tabii ki bunun ön çalışmalarının yapılması gerekir. İleriye dönük bu tip çalışmalar olabilir. Önemli olan futbola fayda sağlanması.”
Rizespor Teknik Direktörü Hikmet Karaman: “Video hakem uygulamasını çok merak ediyorum. Hakem daha sağlıklı görebilir. Biz bazen analiz yaparken aynı pozisyonu dört beş kez çevirip izliyoruz. Tartışıyorsun, karar veriyorsun. Yetkililerin bunu ele alması gerekiyor.”
Gaziantepspor Teknik Direktörü İbrahim Üzülmez: “Video hakem uygulaması, oyunu biraz daha soğutur. Oyuncular arasında bir anket yapılsa olumsuz düşünce çok çıkar. Saha içinde oyuncu tarafından baktığımızda video uygulamasını değerlendirmek için en az iki dakika duracak. Oyuncular için doğru olmayacağını düşünüyorum. Basketbolda olabilir, futbolda olumsuz olarak değerlendiriyorum.”
9- Süper Lig’de ‘sorunsuz’ uygulanabilir mi?
Video hakem sisteminin Türkiye’de uygulanmasının zor olacağını savunan Fanatik yazarı ve TRT Spor yorumcusu Cem Dizdar, şöyle diyor: “Bu video hakem meselesi bu ülkede gelin-kaynana programlarına, evlenme programlarına dönecek. Vallahi billahi gelin-kaynana programlarına dönecek. Göreceksin yani, o kadar da iddialıyım bu ülke hakkında.”
Hürriyet yazarı Uğur Meleke de, video hakem sisteminin Kulüpler Dünya Kupası’ndaki gibi uygulanmaması gerektiği görüşünde. Meleke, “Dışarıda yayın aracında maçı izleyen hakemler pozisyondan eminlerse orta hakeme görüşlerini söylemeli, o kadar. Orta hakem kesinlikle kenara gelip monitörden pozisyonun tekrarını seyretmeye kalkmamalı, çünkü bizim hakemlerin bir kısmı o pozisyonu sağlıklı izlemeyi başaramaz, çok fazla zaman kaybıyla oyunun ruhuna aykırı bir durum oluşur” diyor.
Fanatik yazarı, eski hakem Deniz Çoban ise video yardımcı hakemlik yapacak yetişmiş kadro olmamasını, sistemin hayata geçirilmesinin önündeki en büyük engel olarak görüyor.
Çoban’ın ‘Hemen uygulamak kolay değil’ başlıklı yazısında ilgili bölüm şöyle: “Her şartta bize sahip olduğumuzdan fazla yetenekli ve tecrübeli bir hakem kadrosu lazım olacak. Sistemin protokolünün belirlenmesi, bu protokole uygun olarak eğitimcilerin hem teorik, hem de pratik olarak eğitilmeleri; bu eğitimcilerin VAR’ları eğitmeleri ayrıca ihtiyaç duyulan teknik alt yapının stadyumlara kurulumu ve maliyeti… Bunlar sistemin bugünden yarına kolayca uygulanamayacağının göstergesi. Tabii ki çalışmaların başlatılması ve en azından artılarının eksilerinin tespit edilmesi önemli ancak hemen uygulamaya geçilmesi o kadar da kolay görünmüyor.”