Kar küresi. Kışın sembolü, yılbaşının habercisi, bir çocukluk eğlencesi, hediyelik eşyaların vazgeçilmezi. Görenin gözlerini alamadığı, kitsch bir nesne.
Gözlerimize hitap edip içimizdeki çocuksu duyguları kabartıyor olsa da aslında kar kürelerinin de bir tarihi var. Ve bu tarih 19’uncu yüzyıl sonu Avrupasına kadar uzanıyor.
Kazara bulunan bir nesne
Kar küresine benzeyen cisimlerin bilinen en eski tanımı 1880’de yapılmış. Tanımda bu nesnenin içinde kar yağışı efekti veren beyaz pudra ve elinde şemsiyeli bir adamın bulunduğu belirtiliyor. O sıralar kar küresinin yapılma sebebi ise o dönemde içinde kağıt mektup bulunan cam şişelerin popüler olmasıymış.
Kar küresinin mucidi olarak kabul edilen isimse Avusturalyalı bir adam olan Erviz Perzy. Biraz ‘kazara’ yapılan icatlardan biri bu. 1900 yılında Perzy’den Thomas Edison’un o sıralar yeni icat edilmiş ampülünü geliştirmesi istenince Avusturyalı mucit içi su dolu bir küreyi ampülün önüne koyup içine de sim tozu koymuş. Böylece daha çok ışık vermesini planlıyormuş. Ama simler çabucak dibe çöktüğü için irmik tozu kullanmış.
Bu da işe yaramamış ama uçuşan irmik parçacıkları ona kar yağışını anımsatmış. Bu parlak fikrin üzerine Perzy, ilk kar küresinin ya da kendi koyduğu adıyla ‘Schneekugel’in patentini almış. yıl 1905’e geldiğinde onlarca kar küresi satmaya başlamış. O kadar ki İmparator 1’inci Franz Joseph bile ondan yapmasını istemiş.
Yüzyıl ortasında popüler hale geldi
Kar küresinin popüler olmasınıda toplumsal bir temel de var. Yirminci yüzyılın başlarında Endüstriyel Devrim’le birlikte yeni zenginleşmeye başlayan orta üst sınıf aileler sanatsal nitelikli eşyaları evlerine gelen misafirlere göstermek için, dekorasyon amacıyla satın almaya başladı. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından yükselen turizm ise kar kürelerini yavaş yavaş hediyelik eşya haline getirmeye başladı.
Yüzyıl ortasına gelindiğinde kar küreleri özellikle ABD’de fenomen haline geldi. Öyle ki Orson Welles’in ‘Yurttaş Kane’ filminde bile kar küresi önemli bir imge olarak kullanıldı.
Yıllar geçtikçe kar kürelerinin üretimi için kullanılan malzemelerin değişmesi, fiyatlarının da giderek ucuzlamasına yol açtı.
Günümüze gelindiğinde kar küreleri artık kitsch bir nesne. Hem soğuk kış aylarındaki sıcak evlerin samimi ortamını hem de çocukluk nostaljisini yaşatıyor.
Artsy‘den derlenmiştir.